Uboczka[4] (Larrea Cav.) – rodzaj roślin z rodziny parolistowatych (Zygophyllaceae). Obejmuje 5[5]–6[6] gatunków. Jeden z nich – L. tridentata – rośnie na pustyniach w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i w północnym Meksyku. Pozostałe gatunki rosną na pustynnych terenach w Ameryce Południowej (od Peru na północy po Chile i Argentynę na południu)[6][5]. Rośliny te są w obszarach swego występowania dominantami na rozległych obszarach zajmowanych przez suche zarośla[7]. Jedyny gatunek północnoamerykański trafił na ten kontynent między 0,5 a ponad 8 milionami lat temu (jest na tyle podobny do południowoamerykańskiego gatunku L. divaricata, że rozważano uznanie go za jego podgatunek)[8]. Niektóre krzewy L. tridentata rozrastając się wegetatywnie tworzą koliste zarośla. Przy uwzględnieniu średniego tempa przyrostów i rozmiarów takich kręgów wiek najstarszych okazów szacowany jest na 11,7 tysięcy lat[6].
 Larrea tridentata ponad Doliną Śmierci | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
uboczka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Larrea Cavanilles Anales Hist. Nat. 2: 119. Jun 1800[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
L. nitida Cavanilles[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Żywica z pędów L. tridentata ma silnie antyseptyczne właściwości, jednak jej intensywne stosowanie prowadzi do uszkodzeń wątroby. Pąki tego gatunku są jadalne i bywają spożywane jako substytut kaparów[9][6].
Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia katolickiego biskupa Valladolid Juana Antonio Pérez Hernándeza de Larrea (1730–1803)[5].
Morfologia
- Pokrój
- Silnie rozgałęzione, aromatyczne krzewy[9], o pędach pokładających się do prosto wzniesionych; osiągające od 1 do 4 m wysokości, rzadko do 7 m[5]. Pędy w węzłach są zgrubiałe, za młodu owłosione i nieco czworokanciaste, z wiekiem łysiejące i obłe[5].
- Liście
- Zimozielone, naprzeciwległe. Przylistki od wewnątrz ogruczolone. Blaszka liściowa składa się z dwóch listków, rzadziej liście są nieparzysto pierzasto złożone (wówczas listków jest do 17). Listki są siedzące i nierzadko zrośnięte nasadami, tak że wyglądają jak pojedyncze liście rozdzielone wcięciem na dwie klapki[9][5]. Blaszka lancetowata do jajowatej[5].
- Kwiaty
- Pojawiają się po opadach deszczu, rozwijając się pojedynczo w kątach liści[9]. Działki kielicha w liczbie 5, od spodu owłosione. Płatki korony żółte, u nasady zwężone w paznokieć. Dysk miodnikowy niewielki, 5-dzielny. Pręcików 10. Zalążnia kulista, zwykle 5-komorowa, z 5 do 9 zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka pojedyncza[9].
- Owoce
- Owłosione, kulistawe torebki rozpadające się na 5 części zawierających pojedyncze nasiono[9][5].
Larrea nitida
Larrea cuneifolia
Larrea tridentata
.jpg)
Systematyka
Rodzaj klasyfikowany jest w obrębie rodziny parolistowatych (Zygophyllaceae) do podrodziny Larreoideae (do blisko spokrewnionych należą rodzaje: gwajakowiec Guaiacum, Bulnesia i Porlieria[9].
- Wykaz gatunków[10]
- Larrea cuneifolia Cav.
- Larrea divaricata Cav.
- Larrea glutinosa Engelm.
- Larrea mexicana Moric.
- Larrea nitida Cav.
- Larrea tridentata (Sessé & Moc. ex DC.) Coville
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
