Loading AI tools
polityk francuski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Léopold Sédar Senghor (ur. 9 października 1906 w Joal, zm. 20 grudnia 2001 w Verson)[1] – senegalski polityk i poeta. Pierwszy prezydent Republiki Senegalu[2][3].
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| 1. prezydent Senegalu | |
| Okres |
od 6 września 1960 |
| Przynależność polityczna |
Senegalski Związek Postępowy (do 1976), Socjalistyczna Partia Senegalu (od 1976) |
| Następca | |
 | |
| Odznaczenia | |
  _-_ribbon_bar.gif){kind=small}           | |
Urodził się w 1906 roku w miejscowości Joal-la-Portugaise[4]. Pochodził z kupiecko-plantatorskiej rodziny[4][4] z ludu Sererów[2]. W 1913 roku został wysłany przez rodziców do katolickiej szkoły z misyjnej internatem[3][2]. Planował zostać księdzem, z czego zrezygnował w wieku 20 lat, kiedy to porzucił szkołę katolicką i przeniósł się do liceum w Dakarze[2]. W 1928 roku korzystając ze stypendium wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował naukę w Lycée Louis-le-Grand i na Sorbonie[2]. W trakcie studiów zetknął się z wieloma czarnoskórymi intelektualistami. Szczególnie znajomość z Aimé Césaire’m i Léonem Damasem miała istotny wpływ na powstanie i sformułowanie przez niego w przyszłości koncepcji „négritude”[4].
Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel literatury francuskojęzycznej w szkole średniej w Tours. Był pierwszym tak wysoko wykwalifikowanym czarnoskórym nauczycielem we Francji[3][2]. Od listopada 1933 roku uczestniczył w tworzeniu Towarzystwa Zachodnioafrykańskich Studentów (później został przewodniczącym organizacji). W 1934 roku rozpoczął wydawanie pisma L’Etudiant Noir” („Czarny Student”). W 1937 roku wydał zbiór wierszy „Pigments“[4]. W latach 30. zaangażował się ponadto w politykę. W 1936 roku zasilił listę członków Francuskiej Sekcji Międzynarodówki Robotniczej (SFIO)[4].
Wziął udział w II wojnie światowej jako żołnierz armii francuskiej. Dostał się do niewoli i dwa lata spędził w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Z okresu obozowego pochodzą liczne wiersze Senghora. Następnie uczestniczył w działaniach ruchu oporu[3][2]. W 1944 roku przez kilka tygodni ukrywał Żydówkę i jej syna[4]. Po wyzwoleniu kraju w 1944 roku zdobył zatrudnienie jako wykładowca w Narodowym Instytucie Zamorskich Terytoriów, w Katedrze Lingwistyki Afrykańskiej. Prowadził badania nad narodową poezją Sererów[4][2]. W karierze akademickiej udało mu się osiągnąć tytuł profesora[2]. W 1945 roku został wybrany do francuskiego Zgromadzenia Narodowego i Rady Wykonawczej Senegalu[3]. W 1948 roku odszedł z SFIO i utworzył Bloc Démocratique Sénégalais[4]. W 1951 roku ponownie wybrany do Zgromadzenia Narodowego, a w 1956 na burmistrza Thiès[2]. W 1956 utworzył nową partię – Narodowy Blok Senegalski, a w 1959 Senegalski Związek Postępowy reprezentujący nurt socjaldemokratyczny[3][5].
W grudniu 1959 roku wygłosił apel, w którym domagał się od Francji przyznania niepodległości. W sierpniu 1960 roku rozpadła się krótkotrwała Federacja Mali, a Senegal stał się niezależną republiką. Senghor odniósł jednoznaczne zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 1961[3][2]. Jako prezydent próbował zmodernizować rolnictwo, zaszczepić poczucie społeczeństwa obywatelskiego i zacieśnić współpracę z sąsiadami (kontynuując przy tym współpracę gospodarczą i wojskową z Francuzami). Opowiadał się za socjalizmem opartym na realiach afrykańskich (tzw. afrykański socjalizm). Socjalistyczne idee Senghora były demokratyczne i humanistyczne, a on sam unikał radykalnych haseł[2]. Umiarkowanie Senghora doprowadziło do jego sporu z premierem Mamadou Dia. Premier opowiedział się za utworzeniem w Senegalu państwa socjalistycznego, typu autorytarnego oraz zerwaniem więzi z Francją. W nocy z 17 na 18 grudnia 1962 roku popierająca Dia część armii przeprowadziła zamach stanu. Pucz nie powiódł się, a Dia został skazany na karę więzienia[4]. 3 marca 1962 roku po referendum zatwierdzono nową konstytucje, zgodnie z nią Senegal stał się republiką prezydencką (co obowiązywało od 1963 do 1970), a oficjalną opcją polityczną republiki ogłoszono „socjalizm afrykański”[4][5]. Rok później wprowadzono system rządów jednopartyjnych[5].
Uchodził za rzecznika Trzeciego Świata. Wielokrotnie protestował przeciwko nieuczciwym warunkom handlu, które działały na niekorzyść państw kontynentu[2]. Opowiadał się przeciwko sympatyzującymi z blokiem wschodnim ruchami afrykańskiej lewicy i krytykował politykę bloku wschodniego w Afryce (w tym obecność wojskową Kubańczyków w Angoli)[4]. Zrobił wiele dla ochrony praw i wykształcenia kobiet, a w 1976 roku zezwolił na działalność partii opozycyjnych[5][4]. Od 1976 do 1981 funkcjonował system trójpartyjny. Władzę sprawowała Socjalistyczna Partia Senegalu (tak w 1976 przemianowano Senegalski Związek Postępowy), a opozycję stanowiły liberalna Senegalska Partia Demokratyczna (PDS, założona 1974) i marksistowska Afrykańska Partia Niepodległości (zdelegalizowana w 1960). Od tamtego czasu znaczenie opozycji znacznie wzrosło[5]. Problemami kraju pod rządami Senghora były animozje plemienne i rosnące zadłużenie[4].
W grudniu 1980 roku dobrowolnie podał się do dymisji[4]. W trakcie rządów jego następcy, Abdou Dioufa sprawował honorowy urząd przewodniczącego Socjalistycznej Partii Senegalu (tak przemianowano w 1976 roku Senegalski Związek Postępowy) oraz wiceprezydenta[4].
W 1981 Senghor odwiedza Frankfurt, gdzie wspiera inicjatywę powstania Międzynarodowej Organizacji Frankofonii i staje się jej wiceprzewodniczącym. W 1962 ukazuje się założycielski tekst ruchu frankofońskiego jego autorstwa pt. Le français, langue de culture, w którym znajduje się słynna definicja Frankofonii: "ten humanizm i symbioza potencjalnych energii wszystkich kontynentów, narodów, kultur i ras, stają się wzajemnie uzupełnionym i spotęgowanym ciepłem”[6]. Jego teoria przedstawia ideał uniwersalnej frankofonii, która szanuje różne tożsamości i nie wyklucza nawet współpracy z innymi językami romańskimi. W 1969 wysłannicy Senghora wyruszają na pierwszą międzyrządową konferencję państw francuskojęzycznych w Niamey z następującym przekazem: „Powstanie wspólnoty frankofońskiej może będzie pierwszym takim przedsięwzięciem w historii. Wydarzenie to wskazuje na potrzebę epoki, w której człowiek zagrożony jest przez rozwój technologiczny, mimo że sam jest jego twórcą. Wspólnota ma na celu stworzenie nowego humanizmu, który odnosiłby się zarazem do nas, jak i otaczającego nas wszechświata." Leopold Senghor uznawany jest za jednego z założycieli frankofonii wraz z takimi politykami jak Habib Burgiba z Tunezji, Hamani Diori z Nigru oraz Norodom Sihanouk z Kambodży. W 1971 Sedar Senghor obejmuje patronat nad muzeum La Maison de la Négritude w Champagney we Francji. Miasta, które jako jedyne w spisywanych przed rewolucją zeszytach skarg (cahiers de doléances) uwzględniło zniesienie niewolnictwa. W 1982 został jednym z założycieli l'Association France et pays en voie de développement (Stowarzyszenie Francja i kraje rozwijające się), której głównym celem było ukazanie problemów rozwojowych krajów globalnego południa. Był również członkiem komitetu honorowego la Maison internationale des poètes et des écrivains (Międzynarodowy Dom poetów i pisarzy) w Saint-Malo.
W 1978 otrzymuje tytuł Prince de poètes (dosł. Książę poetów), następnie 2 czerwca 1983 roku zostaje wybrany do Akademii Francuskiej. Był pierwszym pisarzem pochodzenia afrykańskiego zasiadającym w coraz mniej hermetycznej Akademii, która trzy lata wcześniej zaprosiła do swojego grona pierwszą kobietę – Marguerite Yourcenar. Ceremonia przyjęcia do grona Nieśmiertelnych miała miejsce 29 marca 1984 w obecności ówczesnego prezydenta Francji François Mitterranda.
Chory Senghor ostatnie lata swojego życia spędza z żoną w Verson w Normandii, gdzie umiera 20 grudnia 2001. Ceremonia pogrzebowa miała miejsce 29 grudnia w Dakarze z udziałem takich osób jak prezydent Senegalu Abdoulaye Wade, były prezydent Abdou Diouf, przewodniczący Zgromadzenia Narodowego we Francji Raymond Forni oraz Charles Josselin, sekretarz stanu do spraw frankofonii w ministerstwie spraw zagranicznych. Prezydent Jacques Chirac pożegnał Senghora słowami „Poezja straciła mistrza, Senegal męża stanu, Afryka wizjonera, a Francja przyjaciela”, jednak nie pojawił się na uroczystości, podobnie jak ówczesny premier Lionel Jospin. Postawa Francji została odebrana jako brak szacunku i wywołała ostrą polemikę. Przy okazji sporu przypomniano sprawę senegalskich strzelców, którzy po walkach o wyzwolenie Francji musieli czekać ponad 40 lat na prawo do emerytur równych emeryturom strzelców francuskich. Uczony Erik Orsenna, sam mocno przywiązany do Senegalu, jak i całego kontynentu pisze w Le Monde „Jest mi wstyd”. W kręgach literackich nieobecność dwóch najważniejszych osobistości francuskiej sceny politycznej została oceniona jeszcze surowiej. Można było przeczytać: „Z ontologicznego punktu widzenia – unikając konfrontacji z ogromem intelektualnej siły afrykańskiego poety, złożyli temu piewcy frankofonii najwyższy możliwy hołd i jednocześnie ukazali intelektualne ubóstwo swojej wizji świata.” Po śmierci senegalskiego poety szesnasty fotel w Akademii zajmuje Valéry Giscard d’Estaing. By złożyć hołd swojemu poprzednikowi, 16 grudnia 2004 wygłasza on zgodnie z tradycją uroczystą przemowę, w której decyduje się ukazać różne oblicza poety: „Przykładny uczeń, wykorzeniony student, zgłaszający sprzeciwiający się kolonializmowi i niewolnictwu poeta, głos ruchu négritude, a w końcu poeta pogodzony z wpływem Francji na kulturę swojego kraju i poszukujący recepty na współistnienie różnorodnych kultur na świecie.” 29 listopada 2014 prezydent Republiki Francuskiej François Hollande zjawia się na grobie Leopolda Sedara Senghora, w ramach szczytu Frankofonii zorganizowanego w Dakarze, ze słowami „w imieniu wszystkich moich poprzedników i społeczności francuskiej, istotnym było bym złożył w tym miejscu wyrazy uznania i wdzięczności dla prezydenta Senghora” oraz przeprowadza uroczystość otwarcia muzeum Un musée Senghor, które powstało na miejscu dawnej rezydencji senegalskiego prezydenta.
Poezja Senghora pozostaje nierozłączna z działaniem ruchu négritude, który w swych dążeniach pragnął rewaloryzacji Afryki pozbawionej własnego języka i historii. Rozważając nad jego poezją nie możemy oddzielić jego tożsamości poety od polityka. Jego twórczość ewoluowała na przestrzeni kolejnych zbiorów, od uobecnienia kultury afrykańskiej samej w sobie po Absolut czyli nadejście cywilizacji opisanej przez niego w Une Civilisation de l'Universel. Senghor staje się twórcą nowego ducha, który staje na straży takiej wartości jak synteza kultur. Dla przykładu, w zbiorze Éthiopiques autor przypisuje greckie aethiops (czarny; spalony) afrykańskiemu obszarowi geograficznemu.
Senghor definiował négritude bardziej subiektywnie niż Aimé Césaire, którego koncepcja jest raczej polityczna.
„Oto fundamentalne wartości négritude: rzadki dar wyrażania emocji, egzystencjalna i jednorodna ontologia prowadząca przez mistyczny surrealizm do sztuki zaangażowanej i funkcjonalnej, kolektywnej i aktualnej, której styl charakteryzuje się analogicznym obrazem i asymetrycznym paralelizmem” (Liberté 3, p.469).
Poezja
Eseje
Bajki
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
