Kryzys węgierski

Kryzys węgierski (węg. Az 1905-ös magyarországi belpolitikai válság) − kryzys polityczny na Węgrzech, trwający w latach 1905–1906 jako następstwo sporu pomiędzy królem Franciszkiem Józefem i Partią Liberalną a antyhabsburską Partią Niepodległości Ferenca Kossutha.

W wyniku wyborów parlamentarnych na Węgrzech w styczniu 1905 roku po raz pierwszy zwycięstwo odniosła i zbudowała większość Partia Niepodległości, której programem politycznym było rozszerzenie autonomii, a w dalszej perspektywie, całkowita niezależność od Austrii. Punktem, wokół którego wybuchł spór, było wyborcze żądanie Kossutha było wprowadzenie języka węgierskiego do wspólnej armii. W efekcie sporu król blokował powstanie nowego rządu, a u władzy pozostawał stary gabinet Istvána Tiszy^[1].

W wyniku przedłużającego się okresu patowego i konieczności zmiany rządu, w czerwcu król powołał gabinet Gézy Fejérváryego. Obóz Kossutha uznał rząd za niekonstytucyjny, ponieważ nie miał on poparcia większości parlametarnej, a sam Fejérváry rządził w oparciu o króla, z pominięciem parlamentu. Partia Niepodległości wezwała społeczeństwo do oporu. W efekcie w wielu częściach kraju nastąpiło zaniechanie płacenia podatków^[2].

Minister spraw wewnętrznych Jósef Kristóffy rozpoczął wówczas negocjacje z socjaldemokracją i częścią liberałów w celu wprowadzenia zmian w prawie wyborczym^[2]. Władze wojskowe w Wiedniu rozważały wówczas nawet konieczność interwencji wojskowej na Węgrzech, licząc się z możliwością wybuchu w tym kraju powstania^[2][3].

Pod wpływem napięcia i nastrojów opinii publicznej Kossuth zgodził się ustąpić i zaakceptował pozaparlamentarny rząd Sándora Wekerle^[2].

Przypisy

1. Eduard Winkler: Wahlrechtsreformen und Wahlen in Triest 1905-1909. Eine Analyse der politischen Partizipation in einer multinationalen Stadtregion der Habsburgermonarchie. Verlag Oldenbourg, München 2000, ISBN 3-486-56486-2, S. 93f.
2. Géza Andreas von Geyr: Sándor Wekerle. 1848–1921. Die politische Biographie eines ungarischen Staatsmannes der Donaumonarchie. (= Südosteuropäische Arbeiten 91) München 1993, ISBN 3-486-56037-9, S. 212ff.
3. István Deák: Beyond nationalism. A social and political history of the Habsburg officer corps, 1848-1918. Oxford University Press, New York 1990, ISBN 0-19-504505-X, S. 70.