Komediantka (powieść)

Komediantka – powieść Władysława Reymonta wydana w 1896. Dzieło powstało na podstawie własnych teatralnych przeżyć i doświadczeń autora. Bohaterką powieści jest panna Janina Orłowska. Reymont napisał Komediantkę w miejscowości Bukowno, gdzie przez krótki czas pracował jako zawiadowca na stacji kolejowej.

Ten artykuł dotyczy powieści. Zobacz też: inne znaczenia terminu.

Komediantka

Autor	Władysław Reymont
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Królestwo Polskie
Język	polski
Data wydania	1896
poprzednia brak następna Fermenty

Kontynuacją tej powieści, opisującą dalsze losy głównej bohaterki, Janki Orłowskiej, jest powieść Fermenty wydana w 1897. Na podstawie obu utworów powstał (w 1987) film i serial w reżyserii Jerzego Sztwiertni z Małgorzatą Pieczyńską w roli głównej.

Postacie

Spis bohaterów:

• Orłowski – ojciec Janiny, zawiadowca i ekspedytor stacji Bukowiec
• Janina (Janka) Orłowska – jedyna córka Orłowskiego, główna bohaterka
• Kręska – gospodyni domu i dama do towarzystwa Orłowskiego, była aktorka
• Andrzej Grzesikiewicz – zamożny adorator Orłowskiej mieszkający w sąsiedztwie
• Jan Cabiński – dyrektor teatru
• Cabińska – żona dyrektora, sporadyczna aktorka
• Morys Topolski – reżyser
• Majkowska – aktorka, odtwórczyni głównych ról, partnerka Topolskiego
• Sowińska – krawcowa teatralna
• Kotlicki – bogaty, nieatrakcyjny fizycznie protektor teatru, adorator Janki
• Władek Niedzielski – aktor, kochanek Janki
• Głogowski – jedyny przyjaciel Janki w teatrze, dramaturg

Opis fabuły

Powieść rozpoczyna się w Bukowcu, gdzie na małej, położonej wśród wzgórz i lasów stacji kolejowej pracuje Orłowski. Jego córka, 22-letnia Janka, stoi przed życiową decyzją – czy przyjąć oświadczyny Grzesikiewicza, którego szanuje, ale nie kocha. Janka nie widzi się w roli żony. Marzy o wyższych celach, o poświęceniu się dla idei. W sąsiednim miasteczku pewnego razu urządza przedstawienie teatr amatorski, a Janka, grając tam rolę, odkrywa, że pasjonuje ją aktorstwo. Ojciec, z natury porywczy, nieakceptujący córki (zawsze pragnął mieć syna) zarzeka się, że wyrzuci córkę z domu, jeśli odrzuci ona oświadczyny Grzesikiewicza. Bohaterka, żyjąca zawsze w zgodzie z własnym sumieniem i swymi wartościami, mimo wszystko nie ulega presji ojca. Musi opuścić dom. Postanawia, że pojedzie do Warszawy i spróbuje dostać się do teatru Cabińskiego, o którym czytała w gazetach poświęconych sztuce.

Dalsze losy Janiny koncentrują się wokół teatru Cabińskiego, do którego zostaje zaangażowana. Daje ona także lekcje gry na fortepianie córce Cabińskiej. Spełnia się jej marzenie o aktorstwie, odkryty zostaje jej talent, dostaje jednak wciąż małe role. Obserwując otoczenie, rozczarowuje się panującymi w teatrze obyczajami i ludźmi. Aktorzy uciekają się do niemoralnych sposobów, żeby zdobyć rolę i sławę, są zawistni, myślą wyłącznie o sobie. Janka trzyma się na uboczu, jedynie w Głogowskim, kochającym jak ona sztukę, znajduje bratnią duszę i przyjaciela, ale on niebawem wyjeżdża. O jej względy zaczyna walczyć Kotlicki, lecz Jankę odrzuca jego buta, cynizm, instrumentalne i pozbawione szacunku traktowanie kobiet. Udaje się do niej zbliżyć Władkowi Niedzielskiemu, który umiejętnie grając człowieka czułego i szlachetnego, zostaje jej kochankiem.

Pieniądze, które Janka ze sobą przywiozła, wkrótce się kończą, a płaca, jaką dostaje, nie wystarcza na życie. Orłowska zaczyna głodować. Zaczyna się od niej odsuwać Władek, który ma już dość udawania przed nią lepszego niż jest. W końcu zostaje jej odebrana większa rola. Chora, samotna, znużona walką o przetrwanie, pozbawiona nadziei na odmianę losu próbuje popełnić samobójstwo.

Linki zewnętrzne

• Pierwsze wydanie Komediantki (1896) w bibliotece Polona