Kapitał kulturowy

Kapitał kulturowy – pojęcie wprowadzone przez francuskich socjologów Pierre Bourdieu i Jean-Claude Passerona na określenie idei, wiedzy, umiejętności i przedmiotów o wartościach kulturowych, jakie ludzie nabywają, w czasie uczestnictwa w życiu społecznym^[1]. Wyraża się on w pierwszym rzędzie w językowych i kulturowych kompetencjach jednostki. Koncepcja była rozwijana później w szczególności przez Bourdieu w eseju Formy kapitału^[2] i książce Dystynkcja^[3].

Według Bourdieu występuje w trzech podstawowych formach:

• ucieleśnionej (fr. incorporé) − jako długotrwałe dyspozycje ciała i umysłu, w tym w szczególności tzw. "dobre maniery", gust kulturowy, smak, znajomość form kultury wysokiej, konwencji kulturowych i towarzyskich.
• zinstytucjonalizowanej (fr. institutionalisé) − głównie w postaci sformalizowanego wykształcenia, w szczególności potwierdzonego przez dyplomy prestiżowych uczelni
• uprzedmiotowionej (fr. objectivé) − jako posiadane dobra kulturowe (malarstwo, książki, maszyny itp.).

Kapitał kulturowy może być konwertowany przede wszystkim na inne formy kapitału wyróżnione przez Bourdieu: kapitał społeczny, kapitał ekonomiczny i kapitał symboliczny. Najłatwiej wymianie podlega kapitał kulturowy w formie uprzedmiotowionej ponieważ wiąże się z pozyskiwaniem dóbr materialnych. Akumulacja zinstytucjonalizowanego kapitału kulturowego wymaga poważniejszych nakładów i długotrwałych zabiegów. Kapitał kulturowy w formie ucieleśnionej jest najbardziej stabilnym jego typem, a jego akumulacja przebiegać może nawet na przestrzeni wielu pokoleń. Najtrudniej więc go zdobyć, ale i odebranie go jest najtrudniejsze. Najważniejszym procesem wymiany kapitału kulturowego jest konwersja w kapitał symboliczny, gdyż to symbole są wykorzystywane do uprawomocnienia posiadania pozostałych kapita­łów, czyli do stosowanie przemocy symbolicznej^[4].

Jak wskazywał Bourdieu, kapitał kulturowy jest jedną z podstawowych, a często ukrytych barier na drodze awansu społecznego. Typową formą selekcji w oparciu o jego zasoby są różnego rodzaju egzaminy, w szczególności egzaminy wstępne do prestiżowych szkół wszelkich szczebli.

Koncepcja kapitału kulturowego nadal jest rozwijana przez badaczy. W ostatnich latach pojawiły się takie pojęcia bazujące na idei Bourdieu jak np. „kapitał subkulturowy”, „fanowski kapitał kulturowy” i „kapitał konsumencki”^[5].

W Polsce badania nad kapitałem kulturowym prowadzili liczni socjologowie i kulturoznawcy, m.in. Tomasz Zarycki, Anna Matuchniak-Krasuska, Michał Cebula, Tomasz Warczok.

Przypisy

1. Bourdieu, Pierre,Jean-Claude Passeron. 1990/1970. Reproduction in Education, Society and Culture. London: Sage.  
2. Bourdieu, Pierre. 1986. “The Forms of Capital” [w:] Handbook of Teory and Research for the Sociology of Education, edited by John G. Richardson, 241–258. New York: Greenwood.  
3. Bourdieu, Pierre. 1984. Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. London: Routledge [przekład polski: Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2000]
4. Klimczuk, Andrzej, Kapitał społeczny ludzi starych na przykładzie mieszkańców miasta Białystok, Wiedza i Edukacja, Lublin 2012, s. 63-67.
5. Klimczuk, Andrzej, Cultural Capital, [w:] D.T. Cook, J.M. Ryan (red.), The Wiley-Blackwell Concise Encyclopedia of Consumption and Consumer Studies, Wiley-Blackwell, Hoboken, New Jersey 2015, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9781118989463.wbeccs083 s. 209-214.

Zobacz też

• kapitał społeczny, kapitał ludzki

Kontrola autorytatywna (kapitał):

• GND: 4805986-9
• NKC: ph639360

Encyklopedie internetowe:

• Catalana: 0250715