Inwazja na Islandię

Inwazja na Islandię – zajęcie neutralnej Islandii przez wojska brytyjskie w trakcie II wojny światowej, w celu prewencyjnego zabezpieczenia strategicznie położonej wyspy przed spodziewaną inwazją III Rzeszy. Operacja ta pod kryptonimem Fork została przeprowadzona w 1940 roku i zakończyła się okupacją Islandii przez aliantów.

Operation Fork

Inwazja na Islandię

Cele wojsk brytyjskich w czasie inwazji
Konflikt	II wojna światowa
Terytorium	Islandia
Podmiot interweniujący
Wielka Brytania
Przyczyny operacji
prewencyjne zabezpieczenie wyspy przed spodziewaną inwazją III Rzeszy
Dowództwo operacji	Robert Sturges
Czas operacji	10 maja 1940
Miejsce operacji	Islandia
Siły przydzielone do operacji	746 żołnierzy Royal Marines 4 krążowniki
Rezultaty operacji
okupacja Islandii przez aliantów

Inwazja rozpoczęła się wczesnym rankiem 10 maja 1940 roku. Wojska brytyjskie wylądowały w Reykjavíku. Na wyspie nie napotkano oporu zbrojnego, więc Royal Marines przemieszczali się szybko. Odłączono sieci łączności, zabezpieczono miejsca strategiczne (porty, lotniska) oraz aresztowano niemieckich obywateli. Wojska przemieściły się do Hvalfjörður, Kaldaðarnes, Sandskeiði i Akranes i były gotowe na ewentualny atak Niemiec.

Wieczorem 10 maja rząd islandzki wystosował protest, oskarżając Brytyjczyków o naruszenie neutralności i domagając się odszkodowania za wyrządzone szkody. Brytyjczycy obiecali rekompensatę, współpracę gospodarczą i militarną, nieingerowanie w sprawy islandzkie oraz wycofanie się pod koniec wojny. Islandia zgodziła się ostatecznie na współpracę, jednak formalnie pozostała nadal państwem neutralnym.

Brytyjska inwazja na Islandię zbiegła się z zakończeniem dziwnej wojny i atakiem Niemców na Francję, Holandię, Belgię i Luksemburg.

Tło

W 1918 roku, po długiej zależności od Danii, Islandia stała się niezależnym krajem, pozostającym w unii personalnej z Danią. Kraje te prowadziły wspólną politykę zagraniczną. Królestwo Islandii nie posiadało sił zbrojnych i ogłoszono je neutralnym krajem. W 1928 roku wszystkie islandzkie partie polityczne były za zakończeniem unii personalnej z Danią.

9 kwietnia 1940 roku Niemcy rozpoczęły operację Weserübung. Pierwszego dnia operacji po kilku godzinach walk zajęto Danię, następnie boje toczono w Norwegii.

Pierwszego dnia agresji hitlerowskiej na kraje nordyckie, Wielka Brytania wystosowała propozycję dla rządu islandzkiego, w której Londyn złożył ofertę pomocy w zachowaniu niepodległości przez Islandię. Islandzki rząd odrzucił ofertę. 10 kwietnia Althing (parlament islandzki), oświadczył, że duński król Chrystian X nie jest w stanie wykonywać swych konstytucyjnych powinności, co oznaczało zerwanie unii personalnej.

12 kwietnia Brytyjczycy wkroczyli na Wyspy Owcze (operacja Valentine).

Po niemieckich sukcesach w Danii i Norwegii, Wielka Brytania obawiała się ataku. W związku z tym chciała założyć własną bazę na Islandii w obliczu niemieckiego zagrożenia. 6 maja Winston Churchill przekazał sprawę założenia bazy do Gabinetu Wojennego. Wyprawa na Islandię została przygotowana w pośpiechu. Wiele celów operacyjnych zostało opracowanych dopiero w drodze na wyspę. Nikt z Brytyjczyków nie mówił po islandzku.

Głównym celem było zajęcie stolicy Islandii, ale także portu Hvalfjörður, by ustrzec się przed niemieckim kontratakiem z morza. Brytyjczycy liczyli się także z możliwością przerzucenia żołnierzy niemieckich drogą powietrzną, co miało miejsce w Norwegii. Dlatego zabezpieczono lotniska w Sandskeið i Kaldaðarnes.

Operacja Fork

Dowódcą operacji został pułkownik Robert Sturges, weteran I wojny światowej, uczestnik bitwy o Gallipoli i bitwy jutlandzkiej. Siły inwazyjne składały się łącznie z 746 żołnierzy.

O 4 rano 8 maja krążowniki: HMS „Berwick”, HMS „Glasgow”, HMS „Fearless”(inne języki) i HMS „Fortune”(inne języki) wypłynęły w kierunku Islandii.

O 1:47 10 maja czasu islandzkiego z krążownika HMS „Berwick” za pomocą katapulty samolotowej wzbił się w powietrze Supermarine Walrus, amfibijna łódź latająca, używana jako samolot rozpoznawczy i ratowniczy.

Ok. 3:40 islandzki policjant dostrzegł małą flotę okrętów, jednak nie był w stanie w ciemnościach zidentyfikować ich narodowości, więc zaalarmował szefa policji. Z uwagi na to, że jednostki naruszyły przestrzeń morską Islandii, przygotowano łodzie. Tymczasem marines przygotowali się do zejścia na ląd. Około 5 rano okręty dobiły do portu.

Szef policji prosił o rozmowę z kapitanem armady, lecz ten żądał rozmowy z premierem Islandii Hermannem Jónassonem. Brytyjczycy po zejściu na ląd chcieli nawiązać współpracę z władzami Reykjavíku w zakresie działań wobec miejscowych Niemców. Islandia protestowała przeciwko inwazji, argumentując, że jest krajem neutralnym. Brytyjczycy przypominali, że Duńczycy także deklarowali neutralność, a i tak zostali podbici przez Niemców.

Przed inwazją na Islandię, niemiecki statek „Bahia Blanca” uderzył w górę lodową. Brytyjczycy obawiali się ataku ze strony załogi. W rzeczywistości okazało się, że Niemcy są bezbronni i bez incydentów wzięto ich do niewoli.

Okupacja amerykańska

W lipcu 1941 roku w Islandii wylądowały wojska amerykańskie, które strzegły bezpieczeństwa Islandii jako wojska okupacyjne. W roku 1942 na wyspie stacjonowało 40 tys. Amerykanów, podczas gdy populacja wyspy wynosiła wówczas 120 tys. ludzi. Amerykanie ostatnią bazę w Keflavíku opuścili w 2006 roku.

Bibliografia

• Donald F. Bittner: The Lion and the White Falcon: Britain and Iceland in the World War II Era. Hamden. ISBN 0-208-01956-1.Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce
• Gunnar Karlsson: Iceland's 1100 Years: History of a Marginal Society. Hurst, London. ISBN 1-85065-420-4. Brak numerów stron w książce
• Alexander Cadogan, George Montagu: The diaries of Sir Alexander Cadogan, O.M., 1938-1945. London: Cassell. ISBN 0-304-93737-1. Brak numerów stron w książce
• Þór Whitehead: Milli vonar og ótta: Ísland í síðari heimsstyrjöld. Reykjavík. ISBN 9979-2-0317-X. Brak numerów stron w książce
• Gunnar M. Magnúss: Virkið í norðri: Hernám Íslands: I. bindi. Ísafoldarprentsmiðja. Reykjavík, London. ISBN 1-85065-420-4. Brak numerów stron w książce