Gramatyka tradycyjna

Gramatyka tradycyjna – koncepcja gramatyki wypracowana w Europie i Ameryce przed powstaniem nowoczesnego językoznawstwa w XX wieku. Europejska tradycja gramatyczna została zapoczątkowana przez Greków i była kontynuowana przez Rzymian, którzy skupiali się przede wszystkim na opisywaniu własnych języków. Opracowane przez nich koncepcje znalazły później zastosowanie w odniesieniu do języków nowożytnych, takich jak francuski i angielski^[1]. Z czasem zaczęły być stosowane do badania języków nieindoeuropejskich, m.in. języków rdzennych mieszkańców Ameryk^[2].

Gramatyka tradycyjna charakteryzowała się koncentracją na ideach poprawności językowej^[3], naciskiem na puryzm^[3], a także przypisywaniem szczególnego znaczenia normom literackim i wzorcom łaciny^[4]. W tradycyjnym pojmowaniu języka gramatykę wiązano ze standardem piśmienniczym, a prawo do formułowania sądów poprawnościowych przyznawano wyższym autorytetom (np. nauczycielom)^[2]. Opisy tradycyjne odwoływały się do struktur wyróżnionych w łacinie, co prowadziło do nieadekwatnego traktowania zjawisk obcych temu językowi^[2]. Gramatyka tradycyjna często skupiała się na języku pisanym, przypisując pierwszeństwo „najlepszym” stylom i krytykując cechy gramatyki potocznej^[5].

Koncepcje wypracowane przez gramatyków tradycyjnych nadal tworzą podstawę nowoczesnych teorii gramatyki, ale wprowadzono liczne zmiany, zarówno w zakresie motywów, jak i celów opisu gramatycznego. Odrzucono normatywizm jako fundament charakteryzacji gramatycznej, przestano przypisywać szczególną pozycję gramatyce łaciny. Rozwój gramatyki przyczynił się również do wykrycia i badania wielu pominiętych zjawisk gramatycznych, a także do konstrukcji gramatyk generatywnych^[1]. Współcześnie gramatykę tradycyjną uznaje się za podejście nienaukowe^[6], niezgodne z założeniami nowoczesnego językoznawstwa^[4].

Część współczesnych prac gramatycznych nadal wykazuje charakter tradycyjny, ale również te prace czerpią z nowszych koncepcji, wypracowanych w XX wieku^[1].

Zobacz też

• gramatyka normatywna

Przypisy

1. Trask 1999 ↓, s. 210–211.
2. NicoleN. Nau NicoleN., Odkrywamy różnorodność językową, [w:] NicoleN. Nau i inni red., Języki w niebezpieczeństwie: księga wiedzy, wyd. 1, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2016, s. 31–34, DOI: 10.14746/9788394719845, ISBN 978-83-947198-4-5.
3. Crystal 2008 ↓, s. 489.
4. Crystal 2008 ↓, s. 490.
5. DavidD. Crystal DavidD., Clinical Linguistics, Wien: Springer-Verlag, 2013 (Disorders of Human Communication 3), s. 3, DOI: 10.1007/978-3-7091-4001-7, ISBN 978-3-7091-4001-7, ISBN 978-3-7091-4003-1, OCLC 610496980 [dostęp 2020-04-06] (ang.).
6. Smith 2005 ↓, s. 396. Cytat: Even though linguists today view traditional grammar as an unscientific way to study language and grammar, many of the basic Latin-based notions of grammar can still be found in all levels of the classroom [...] This advice is usually based on the prescriptive rules of prestige varieties of English.

Bibliografia

• Robert LawrenceR.L. Trask Robert LawrenceR.L., Key Concepts in Language and Linguistics, London–New York: Routledge, 1999, ISBN 978-0-415-15741-4, ISBN 0-415-15742-0, OCLC 1087621058 (ang.).
• DavidD. Crystal DavidD., A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
• AllisonA. Smith AllisonA., Traditional Grammar, [w:] PhilippP. Strazny (red.), Encyclopedia of linguistics, t. 1: A–L, New York–Abingdon: Taylor & Francis, 2005, s. 395–396, DOI: 10.4324/9780203319208, ISBN 0-203-31920-6, OCLC 1162421674 (ang.).