Gałąź oliwna

Gałąź oliwna (gałązka oliwna, różdżka oliwna) – gałązka drzewa oliwkowego, symbol pokoju, radości, chwały, zgody, pojednania, także dobrobytu i dostatku^[1], obecnie oznaczający pokój, nadzieję i lepszą przyszłość. Powstał w krajach basenu Morza Śródziemnego, tj. w obszarze występowania upraw oliwki europejskiej i znany jest z najstarszych kultur rozwijających się na tym obszarze^[2].

Gałąź oliwna

Archanioł Gabriel w scenie Zwiastowania, obraz Simone Martini i Lippo Memmi

Bernardo Tolomei, założyciel kongregacji Oliwetanów, z elementami godła kongregacji w dłoniach

Herb Beaufort (Hérault), Francja

Starożytność

W starożytnej Grecji drzewo oliwne poświęcone było Atenie. Drzewo i jego gałęzie były symbolem pokoju i przebaczenia. Gałęzie oliwne nosili ze sobą kapłani, osoby szukające schronienia i zwiastujące pokój^[3]. Gałązki oliwne wkładane były do grobów jako symbol pojednania zmarłej osoby z bóstwami, a uplecione z gałęzi oliwnych wieńce wręczane były zwycięzcom igrzysk olimpijskich^[3][4].

Gałąź oliwna była również atrybutem personifikacji Hiszpanii (jako prowincji rzymskiej), a także personifikacji zimy^[4].

Symbolika chrześcijańska

Gałąź oliwna lub drzewo oliwne pojawia się w Biblii. W Księdze Rodzaju (8,11) gałązka oliwna jest znakiem końca biblijnego Potopu przyniesionym Noemu przez gołębicę. Drzewo oliwne obok zboża i wina jest w Biblii symbolem urodzaju, a w Księdze Mądrości Syracha (24,14) symbolizuje odwieczną mądrość^[3].

W czasie Niedzieli Palmowej, na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy, tradycyjnie święci się gałązki palm i gałązki oliwne^[3].

Gałązki oliwne są atrybutem świętych, których życie związane jest z głoszeniem pokoju i godzeniem zwaśnionych stron: św. Antoniego della Torre, św. Kajetana z Thieny, św. Brygidy z Kildar, bł. Weroniki z Binasco, św. Norberta, św. Klary. Gałązka oliwna jest także atrybutem Noego (jako przyniesiony mu znak końca Potopu) oraz św. Oliwii (przez nawiązanie do jej imienia)^[5].

W sztuce nagrobnej jest symbolem zmartwychwstania i pojednania z Bogiem^[6].

Symbolika współczesna

Współcześnie gałąź oliwna symbolizuje pokój i pojednanie^[7]. Dwie otaczają świat na fladze ONZ^[7]. Przedstawienie gałązki oliwnej znajduje się też na odznaczeniu Missio Reconciliationis (Misja Pojednania) nadawanego za dzieło pojednania między narodami.

Gałąź oliwna w sztuce

Zobacz multimedia związane z tematem: Gałąź oliwna

Pojawia się najczęściej w przestawieniach Noego (scena końca potopu), Zwiastowania (w ręce archanioła Gabriela) i scenach wjazdu Jezusa do Jerozolimy^[8].

Przykłady:

• obraz (kwatera ołtarza) Mistrza z Uttenheim Wjazd Chrystusa do Jerozolimy (1465-1475) – osoby witające Jezusa trzymają w dłoniach pęki gałęzi oliwnych^[8]
• obraz Simone Martini i Lippo Memmi Zwiastowanie – na obrazie Archanioł Gabriel przedstawiony jest w wieńcu oliwnym i z gałązką oliwną w dłoni. W tym kontekście są to symbole zapowiedzi pokoju i Nowego Przymierza^[4].

Gałąź oliwna w heraldyce

Gałąź oliwna lub drzewo oliwne pojawiają się często w herbach i godłach, szczególnie w krajach śródziemnomorskich. W heraldyce drzewo oliwne symbolizuje wieczność, gałązka oliwna pokój, a wieniec z gałązek oliwnych zwycięstwo i nieśmiertelną sławę^[9].

Gałąź oliwna obecna jest w godle Włoch, Armenii i Somalilandu, na Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych, pojawia się także na herbie gminy Świdnica^[10].

Gałąź oliwna, jest elementem godła kongregacji Oliwetów, odłamu zakonu św. Benedykta. Jest to związane z miejscem, założenia pierwszego klasztoru Oliwetów w Monte Oliveto niedaleko Asciano (pol. Góra Oliwna)^[11].

Flagi z przedstawieniem gałązki oliwnej

• 
  Flaga ONZ, a na niej wieniec z gałązek oliwnych^[12]
• 
  Flaga Erytrei w latach 1952–1962^[12]
• 
  Gałązki oliwne od 1997 r. na fladze Turkmenistanu^[12]

Zobacz też

• gołąbek pokoju
• pacyfa
• oliwka (roślina)