Elbrus (komputer)

Elbrus (ros. Эльбрус) – seria najpierw radzieckich, a później rosyjskich komputerów, opracowana przez Instytut Mechaniki Precyzyjnej i Techniki Komputerowej, będący częścią Akademii Nauk ZSRR. Obecnie rozwijana przez Moscow Center of SPARC Technologies.

Elbrus 3-1 (1994)

Komputer osobisty na wystawie „Armia-2022”

Superkomputery radzieckie

Pierwszy komputer z serii, Elbrus-1, był produkowany w latach 1978-1979 i zaznaczył się w historii informatyki jako pierwszy komputer superskalarny. Główny projektant komputera, Boris Babajan, porównywał architekturę jego procesora do wyprodukowanego 18 lat później Pentium Pro^[1]. Prace nad dwuprocesorową odmianą zostały ukończone w 1986 roku. Gotowy superkomputer zainstalowano w Estonii^[2]. Pracami kierował Wsiewołod Burcew^[3].

Prace nad Elbrusem-2 rozpoczęły się w 1978 roku. Prototypy zaczęły działać w 1984 roku, a produkcję na pełną skalę rozpoczęto w 1987 roku. Architektura była podobna do poprzedniego modelu, ale zastosowano szybsze układy ECL. Do 1992 roku wyprodukowano 200 procesorów, ale większość jednostek posiadała więcej niż jeden procesor – w 1989 roku ze 100 wyprodukowanych procesorów połowa była zainstalowana w systemach 10-procesorowych^[2].

W 1985, pod kierownictwem Babajana, rozpoczęły się prace nad Elbrusem-3, komputerem opartym na zupełnie odmiennej od poprzednich modeli architekturze VLIW. Prototypy powstały w 1986 roku. W 1992, we współpracy z Sun Microsystems, powstała firma Moscow Center of SPARC Technologies, która miała na podstawie tego modelu zaprojektować komputery kompatybilne z architekturą SPARC^[2].

Prywatyzacja

W 1992 rozpoczął się proces prywatyzacji instytutu. Poza MCST, współpracującym z Sun Microsystems, w 1997 powstała firma Elbrus International^[4].

W 1999 Elbrus ogłosił swoje prace nad komputerem Elbrus 2000 – odmianą Elbrusa-3 na jeden układ scalony. Miał on być trzykrotnie szybszy od projektowanego ówcześnie przez firmę Intel procesora Merced^[5]. Firmie nie udało się jednak zebrać środków potrzebnych na produkcję prototypu. Babajan mówił, że potencjalni inwestorzy „boją się konkurować z Intelem”^[6][7].

XXI wiek

W 2004 roku firma Elbrus International została wykupiona przez Intela, a jej prezes, Babajan, został jego pracownikiem^[2].

Prace nad procesorami opartymi na architekturze Elbrus kontynuowało MCST. Pierwsze komputery, które weszły do produkcji seryjnej, powstały w latach 10. XXI wieku. W 2014 roku do produkcji seryjnej wszedł procesor Elbrus-4S, oparty na wcześniejszym Elbrusie-2S+, który jednak nie wszedł do masowej produkcji^[8]. Kompletny komputer osobisty oparty na tym procesorze, Elbrusie 401-PC, wszedł do produkcji w 2015 roku^[9][10].

Elbrus-4S posiada cztery rdzenie taktowane zegarem 800 MHz. Zastosowano kontroler pamięci DDR3, a moc obliczeniowa wynosi 50 GFLOPS. Procesor wykonano w procesie 60 nm i może on wykonywać programy dla architektury Elbrus 2000 i x86-64. Obsługuje autorską dystrybucję Linuksa Elbrus OS i, w trybie x86, system Microsoft Windows^[8][11].

Kolejnym modelem był Elbrus-8S. Pierwsze prototypy powstały w końcu 2014 roku^[12], a komputer oparty na tym procesorze, Elbrusie 801-PC, wszedł do produkcji w 2017 roku. Procesor jest produkowany w procesie 22 nm i posiada 8 rdzeni taktowanych zegarem 1,3 GHz. Oferuje wydajność 250 GFLOPS i obsługuje to samo oprogramowanie co poprzednik^[13][14].

Zobacz też

• Cray (superkomputer)
• Odra (komputer)