Dzwonkówka tarczowata

Dzwonkówka tarczowata (Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Dzwonkówka tarczowata

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Gatunek	dzwonkówka tarczowata
Nazwa systematyczna
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 98 (1871)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus clypeatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Entoloma^[1]. Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich^[2]:

• Agaricus clypeatus L. 1753
• Agaricus clypeatus L. 1753 var. clypeatus
• Agaricus fertilis Berk. 1860
• Agaricus fertilis Pers. 1801
• Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871
• Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871 var. clypeatum
• Entoloma fertile Sacc. 1887
• Gymnopus fertilis (Pers.) Gray 1821
• Hyporrhodius clypeatus (L.) J. Schröt. 1889
• Rhodophyllus clypeatus (L.) Quél. 1886

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako wieruszka tarczowata^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 6–12 cm, kształt początkowo półkolisty, później rozpostarty, ze stożkowatym garbkiem. Brzeg początkowo podwinięty, później powyginany^[4]. Jest higrofaniczny. Ma barwę od białawej (w stanie suchym) do ciemnobrunatnej w stanie wilgotnym^[5]. W suchym stanie ma powierzchnię jedwabisto błyszcząca, w czasie suszy łuskowato pęka^[6].

Blaszki

Szerokie, przyrośnięte zatokowato do trzonu^[6]. U młodych okazów są białe, potem różowe, u starszych owocników brązowoczerwone. Często mają nierówne, faliste ostrza, a przy trzonie są zaokrąglone^[5]. Są średnio gęste, mają szerokość do 15 mm, liczba blaszek (L) wynosi 40-80, liczba międzyblaszek 1-7^[7].

Trzon

Wysokość 8–13 cm, grubość do 1 cm, maczugowaty. Powierzchnia biaława, prążkowana, pokryta długimi szarobrązowymi włókienkami^[4].

Miąższ

Biały, niezmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, zapach zjełczały^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników różowy. Zarodniki wielokątne, szeroko elipsoidalne, o rozmiarach (8,5–) 9,0–1 1,5 × (7.5–) 8,0–9,0 (–10,0) μm. Podstawki o rozmiarach (25–) 30–55 × 10–20 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Cystyd brak. Strzępki w skórce są cylindryczne, mają grubość 2–7 μm, sprzążki mają grubość do 12 μm. Sprzążki występują licznie we wszystkich strzępkach. Strzępki skórki są wewnątrzkomórkowo brązowo pigmentowane^[7].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków dzwonkówek. Pewne rozpoznanie często możliwe jest tylko poprzez analizę ich zarodników pod mikroskopem^[8]. Podobne są m.in.:

• dzwonkówka wiosenna (Entoloma vernum), mniejsza, nie pachnąca mąką i z małą brodawką na kapeluszu^[6].
• dzwonkówka kosmatotrzonowa (Entoloma hirtipes). Jest również higrofaniczna, ale ma delikatniejszy, cieńszy kapelusz i trzon, rośnie w lasach mieszanych i liściastych^[5].
• dzwonkówka szara (Entoloma rhodopolium).

Występowanie i siedlisko

Dzwonkówka tarczowata występuje w Ameryce Północnej, Europie oraz w Japonii^[9]. W Polsce jest pospolita^[3]. W piśmiennictwie naukowym podano wiele jej stanowisk^[3]. Nowe stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[10]

Owocniki wytwarza wiosną (od maja do czerwca) oraz późną jesienią (od września do października). Rośnie na ziemi pod drzewami z rodziny różowatych (głóg, jabłoń, śliwa, grusza). Można ją spotkać w ogrodach, parkach^[3], także na pastwiskach, łąkach, przy drogach. Czasami występuje gromadnie^[5].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[3]. Jest grzybem jadalnym, jednak nie zaleca się jego zbierania, gdyż łatwo może być pomylony z podobnymi, ale trującymi gatunkami dzwonkówek^[5].