Rośliny tworzą podziemną łodygę w formie niemal kulistej, spłaszczonej bulwy pędowej. U dziwidła olbrzymiego może ona przekraczać wagę 70 kg, co jest rekordem u roślin[6].
Roślina tworzy jeden liść właściwy. Z podziemnej łodygi wyrasta pojedynczy, gruby, pionowy, plamisty ogonek, który dzieli się na kilka osadek, na których położonych jest wiele drobnych, pierzastych listków.
Rośliny jednopienne. Kwiaty zebrane w pseudancjum, bezpłatkowe. Pęd kwiatostanowy krótki lub długi, w zależności od gatunku. Kwiatostan wyrasta bezpośrednio z podziemnej bulwy pędowej. Struktura kwiatostanu składa się z okalającej podłużnej lub jajowatej pochwy (spatha), z której wyrasta mięsista kolba. Na wewnętrznej powierzchni pochwy znajdują się brodawki, służące jako pułapki na owady. Kolor pochwy zależy od gatunku rośliny, jednak dominuje barwa biało-zielona lub brązowo-fioletowa. Na ukrytej w pochwie dolnej części kolby znajdują się drobne kwiaty żeńskie, o 1-4-komorowych zalążniach, zawierających w każdej komorze pojedynczy zalążek tworzący się ze szczytowo lub bazalnie położonego łożyska. Nad kwiatami żeńskimi położone są drobne, 1-6-pręcikowe kwiaty męskie, niekiedy o zrośniętych nitkach pręcików. Pylniki otwierają się przez szczytowy otworek lub poprzeczną szczelinę. Na szczycie kolby znajduje się duży wyrostek pokryty prątniczkami, wydającymi odór zgniłego mięsa. Kwiatostan dziwidła olbrzymiego osiąga nawet 240 cm wysokości i 150 cm szerokości, rosnąc w tempie 10 cm dziennie[6].
Podziemna bulwa pędowa tworzy korzenie, utrzymujące roślinę w podłożu.
Rozwój
Byliny, hemikryptofity. Przez pierwsze 8-10 lat życia na początku każdej pory deszczowej tworzą jedynie liść, który obumiera na początku pory suchej. Po osiągnięciu dojrzałości roślina kwitnie raz na kilka lat. Kwiat żyje do 3 dni, po czym obumiera, a roślina tworzy liść. W pierwszym dniu kwitnienia rośliny pochwa kwiatostanu rozchyla się, a prątniczki emitują silny zapach zgniłego mięsa. Zwabione owady (głównie muchy) wpadają do pochwy, która uniemożliwia im wydostanie się. Dzięki temu owady te zapylają kwiaty żeńskie położone na dolnym odcinku kolby. Następnego dnia kwiaty żeńskie przestają absorbować pyłek, a kwiaty męskie otwierają się i obsypują pyłkiem uwięzione owady. Po tym pochwa kwiatu rozchyla się, wypuszczając owady, które są w stanie zapylić inne rośliny.
Siedlisko
Naturalnym siedliskiem roślin z rodzaju dziwidło są tropikalne lub subtropikalne deszczowe lasy nizinne, wilgotne wzgórza wapienne, sawanny lub nizinne lasy suche.
Interakcje z innymi gatunkami
Roślina żywicielska dla larw niektórych gatunków motyli, w tym Palpifer sexnotatus i P. sordida.
Nazwa łacińska pochodzi od greckich słów άμορφος (ámorphos – bezkształtny) i φαλλός (phallos – penis) i odnosi się do kształtu kolby roślin z tego rodzaju.
Nazwy zwyczajowe
Nazwa polska "dziwidło" pochodzi z przełomu XIX i XX w. i jest związana ze zdziwieniem, jakie budziła wśród botaników[7]. W języku angielskim zwyczajowym określeniem dziwidła jest corpse flower (trupi kwiat).
Kategoria: narażone (VU) – B2ab(iii), wersja 3.1 Rok oceny: 2004 Dynamika populacji: malejąca Główne zagrożenie: Subpopulacje w dolnej granicy zasięgu (ok. 800 m n.p.m.) na Górze Kupe są zagrożone ingerencją rolnictwa związaną z ekspansją miasta Nyasoso. Subpopulacje na górze Kamerun prawdopodobnie wymarły wskutek utraty siedlisk powyżej Buea.
Kategoria: zagrożone (EN) – B2ab(iii), wersja 3.1 Rok oceny: 2006 Dynamika populacji: nieznana Główne zagrożenie: Wycinka lasów na potrzeby rolnictwa oraz ekspansja siedlisk ludzkich we wszystkich znanych lokalizacjach tego gatunku.
Konnyaku – potrawa przygotowana z Amorphophallus konjac
Rośliny jadalne
Gatunki dziwidło RivieraAmorphophallus rivieri, dziwidło piwoniowateA. campanulatus (właśc. A. paeoniifolius) i A. bulbifer uprawiane są dla jadalnych bulw[11]. Bulwy gatunku Amorphophallus konjac w Japonii służy do przygotowania wybornych potraw. Po długim gotowaniu bulwy tej rośliny otrzymuje się galaretowatą substancję o smaku mało atrakcyjnym dla Europejczyków[12]. Gatunek Amorphophallus aphyllus jest jadany w czasie nieurodzaju przez Wolofów, po uprzednim ugotowaniu wysuszonych bulw, które usuwa cierpki smak. Bulwy gatunku Amorphophallus paeoniifolius są jadane po ugotowaniu. Bulwy gatunku Amorphophallus consimilis po sproszkowaniu są długo gotowane z liśćmi Cissus gracilis i owocami Spondias mombin. Potrawa ta jest jedzona przez starsze kobiety ludu Basari. W razie złego przygotowania potrawa może powodować ból gardła. Bulwy Amorphophallus dracontioides są jedzone w Nigerii po wielokrotnym umyciu i gotowaniu przez kilka dni[13].
Rośliny lecznicze
Bulwy dziwidła Riviera zawierają substancje olejkowe stymulujące wydzielanie śliny. Główne działanie medyczne obejmuje: alterans, antiatheromaticum, antidiabeticum, antitoxicum, sialogogum[14].
Rośliny ozdobne
Przedstawiciele rodzaju dziwidło są uprawiane jako ciekawostki w ogrodach botanicznych. Przedstawiciel dziwidła olbrzymiego od ponad 100 lat rośnie w ogrodzie tropikalnym w Kew Gardens w Londynie. Zakwita mniej więcej co 10 lat. Gatunek Amorphophallus konjac jest uprawiany pospolicie w ogrodach w krajach tropikalnych oraz jako roślina doniczkowa.
Uprawiane są gatunki Amorphophallus konjac, A. paeoniifolius i A. bulbifer. Rośliny wymagają żyznego podłoża, odpowiednia jest mieszanka torfu, ziemi inspektowej i piasku. Optymalna temperatura wynosi 15-25°C w okresie wegetacyjnym. Rośliny dobrze rosną w półcieniu, przy umiarkowanym podlewaniu. Rozmnażanie z nasion lub bulw przybyszowych. Bulwy jesienią, po przejściu rośliny w stan spoczynku, należy wyjąć z ziemi i przechowywać do wiosny w pomieszczeniu suchym i gorącym.
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
Eastern ArcE.A.MountainsEastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A.ProjectCoastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Amorphophallus stuhlmannii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-05-20](ang.).
Amorphophallus konjac.The Exotic Rainforest. Plants in the Exotic Rainforest Collection.[dostęp 2010-05-21].
S.J. Mayo, J. Bogner i P.C. Boyce:Araceae. W:KlausKubitzki (red.):The Families and Genera of Vascular Plants.T.IV:Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae).Berlin Heidelberg:Springer,1998,s.26-73. ISBN3-540-64061-4.(ang.).
GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN3-8331-1916-0, OCLC271991134.
_-_Amorphophallus_konjac_20080212.jpg)
_001.jpg)
_002.jpg)
