Dekrety Beneša

Dekrety Beneša, dekrety Benesza – seria aktów prawnych wydanych przez rząd Republiki Czechosłowackiej na uchodźstwie w latach 1940–1945, w okresie nieistnienia parlamentu podczas okupacji niemieckiej w okresie II wojny światowej. Wszystkie dekrety otrzymywały kontrasygnatę prezydenta republiki Edvarda Beneša i stąd też powszechnie nazywane są dekretami Beneša.

Zachodnioniemiecki znaczek pocztowy upamiętniający wysiedlenia (1955)

Najbardziej znane z nich zostały wydane w 1945 i dotyczyły całkowitej konfiskaty mienia Niemców sudeckich^[1] oraz części Węgrów, pozbawienia ich obywatelstwa czechosłowackiego oraz przymusowego wysiedlenia ponad 3 milionów Niemców do amerykańskiej strefy okupacyjnej i Austrii oraz przeszło 100 tysięcy Węgrów na Węgry.

Znaczenie dekretów jest przedmiotem ożywionej debaty historyków oraz znawców prawa międzynarodowego. Powraca także w debacie politycznej, szczególnie w Bawarii (wśród środowisk wypędzonych) oraz na Węgrzech. Przez wiele lat dekrety Benesza – zwłaszcza ich część określająca nowy status prawny zdecydowanej większości niemieckich i części węgierskich obywateli Czechosłowacji – stanowiły główną przeszkodę w normalizacji stosunków między Czechosłowacją (potem Czechami i Słowacją) z jednej strony, a Niemcami i Węgrami z drugiej. Dekrety stanowiły podwaliny prawne pod przymusowe wysiedlenie Niemców sudeckich oraz Węgrów z ziem, na których mieszkali od wieków, na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej.

Z wyjątkiem dwóch aktów prawnych, 89 dekretów (razem z przepisami wykonawczymi) pozostaje w mocy zarówno w prawodawstwie Czech (nieprzerwanie od 1 stycznia 1993), jak i Słowacji (odpowiednio). Oba państwa powstałe po rozpadzie Czechosłowacji utrzymują niezmienne stanowisko, że odwołanie dekretów stanowiłoby przekreślenie wyników II wojny światowej.

Kazus Liechtensteinów

Efektem dekretów Benesza było pozbawienie majątku wszystkich osób pochodzenia niemieckiego, bez względu na posiadane obywatelstwo. Dotknęło to również panującą w Liechtensteinie dynastię Liechtensteinów, której członkowie nie byli obywatelami niemieckimi. Co więcej, dynastia ta nie współpracowała z nazistami (ówczesny książę wyjechał do Vaduz, nie chcąc zostać jednym z kolaborantów) i nigdy nie uznała utworzenia Protektoratu Czech i Moraw, a w czasie II wojny światowej utrzymywała kontakty i wspomagała finansowo czechosłowacki rząd na emigracji^[2]. Mimo to znacjonalizowano ich majątki (tereny rolne, lasy, zamki). Z tego względu przez wiele lat Liechtenstein nie utrzymywał stosunków dyplomatycznych z Czechosłowacją, a także powstałymi z niej Czechami i Słowacją. Stosunki z oboma państwami zostały nawiązane dopiero 13 lipca 2009 (Czechy)^[3] i 9 grudnia 2009 (Słowacja)^[4].

Przypisy

1. PiotrP. Sobański PiotrP., Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 256-257, ISBN 978-83-60038-70-3.
2. České Rakousy – český územní zisk ze dne 31.07.1920 (cz.)
3. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Czechami. 88.82.102.51. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]. (ang.)
4. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych ze Słowacją. 88.82.102.51. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]. (ang.)

Linki zewnętrzne

• The effect of the Benes Decrees on the Accession of the Czech Republic to the European Union. mpil.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-25)]. (ang.)

Kontrola autorytatywna (dekret):

• VIAF: 205790331
• GND: 4483720-3
• NKC: kon2009518862, ph117391

Encyklopedie internetowe:

• SNL: Beneš-dekretene