Czerniec (roślina)

Czerniec (Actaea L.) – rodzaj roślin należący do rodziny jaskrowatych. W tradycyjnym ujęciu obejmował 4 gatunki, w tym jeden występujący w Ameryce Północnej, dwa w Eurazji i jeden obejmujący zasięgiem Eurazję i Amerykę Północną^[3][4]. Według nowszych ujęć taksonomicznych do rodzaju Actaea włączone zostały również wszystkie gatunki zaliczane w innych opracowaniach do rodzaju pluskwica (Cimicifuga) i Souliea^[3][5]. Czerniec biały i czerwony są uprawiane w założeniach parkowo-leśnych i ogrodach skalnych^[6].

Czerniec

Morfologia (czerniec gronkowy)
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	czerniec
Nazwa systematyczna
Actaea L. Sp. Pl. 504. 1 Mai 1753

Czerniec gronkowy

Morfologia

Pokrój

Okazałe byliny z podzielonymi liśćmi i kwiatami skupionymi w groniaste lub wiechowate kwiatostany.

Liście

Duże i podzielone na 3, 9 lub wiele listków (do 200).

Kwiaty

Promieniste, z krótkotrwałymi działkami kielicha. Barwne prątniczki (mają kolor biały, żółty, pomarańczowy do czerwonego) są homologami płatków korony. Pręciki są liczne. Kwiaty skupiają się w gęste i wydłużone groniaste lub wiechowate kwiatostany.

Owoce

W sekcji Actaea mięsiste jagody, w pozostałych sekcjach suche mieszki^[3].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[7]

Actinospora Turcz., Pityrosperma Siebold & Zucc., Cimicifuga Wernisch^[7].

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z podrodziny Ranunculoideae Arnott, rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]. W obrębie podrodziny należy do plemienia Actaeeae^[7]

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Ranunculopsida, podklasa jaskrowe, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce, podrząd Ranunculineae, rodzina jaskrowate, plemię Actaeae Spach., rodzaj czerniec (Actaea L.)^[8].

Gatunki flory Polski

• czerniec gronkowy (Actaea spicata L.)
• pluskwica europejska, p. cuchnąca (Actaea europaea (Schipcz.) J.Compton, syn. Cimicifuga europaea Schipcz.)

Gatunki uprawiane^[9]

• czerniec biały (Actaea alba (L.) Mill.)
• czerniec czerwony (Actaea rubra Willd.)
• czerniec krwistoowockowy (Actaea erythrocarpa Fisch.)
• pluskwica groniasta, świecznica groniasta (Actaea racemosa L., syn. Cimicifuga racemosa (L.) Nutt. )
• pluskwica prosta (Actaea simplex (DC.) Wormsk. ex Prantl, syn. Cimicifuga simplex Wormsk. ex DC.)

Lista gatunków^[10]

Actaea arizonica (S.Watson) J.Compton Actaea asiatica H.Hara Actaea austrokoreana (H.W.Lee & C.W.Park) Cubey Actaea bifida (Nakai) J.Compton Actaea biternata (Siebold & Zucc.) Prantl Actaea brachycarpa (P.K.Hsiao) J.Compton Actaea cimicifuga L. Actaea cordifolia DC. Actaea dahurica (Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.) Franch. Actaea elata (Nutt.) Prantl Actaea europaea (Schipcz.) J.Compton – pluskwica europejska Actaea frigida (Royle) Prantl Actaea heracleifolia (Kom.) J.Compton Actaea japonica Thunb. Actaea kashmiriana (J.Compton & Hedd.) J.Compton

Actaea laciniata (S.Watson) J.Compton Actaea mairei (H.Lév.) J.Compton Actaea matsumurae (Nakai) J.Compton & Hedd. Actaea pachypoda Elliott – czerniec grubopędowy Actaea podocarpa DC. Actaea purpurea (P.K.Hsiao) J.Compton Actaea racemosa L. – pluskwica groniasta Actaea rubra (Aiton) Willd. – czerniec czerwony Actaea simplex (DC.) Wormsk. ex Prantl – pluskwica prosta Actaea spicata L. – czerniec gronkowy Actaea taiwanensis J.Compton, Hedd. & T.Y.Yang Actaea vaginata (Maxim.) J.Compton Actaea yesoensis (Nakai) J.Compton & Hedd. Actaea yunnanensis (P.K.Hsiao) J.Compton

Mieszańce międzygatunkowe

• Actaea × ludovicii B.Boivin