Cesarz (książka)
reportaż literacki Ryszarda Kapuścińskiego z 1978 roku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cesarz – książka Ryszarda Kapuścińskiego, wydana po raz pierwszy w 1978 roku nakładem Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Jej tematem jest dwór cesarski monarchy etiopskiego Hajle Syllasje I za czasów monarchii konstytucyjnej oraz po jej obaleniu. Przemysław Czapliński, a za nim Magdalena Horodecka, kwalifikowali utwór Kapuścińskiego jako „reportaż beletryzowany”[1].
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1978 |
| Wydawca | |
Kapuściński przedstawia relacje byłych członków dworskiej kamaryli, należących do cesarskiej świty. Pisarz rekonstruuje obraz systemu przedstawiany przez ludzi pałacu, stanowiących podmiot zbiorowy[2]; w ich relacje okazjonalnie wkrada się coraz bardziej emocjonalny i apodyktyczny głos reportera, który przedstawia reżim Hajle Syllasje I jako demiurgiczny oraz nacechowany atmosferą wzajemnej nieufności; nadchodząca rewolucja z wolna zamienia cesarza w zwykłego śmiertelnika[3].
Kapuściński pisał swój „beletryzowany reportaż” z perspektywy bloku wschodniego. Wizytę reportażysty w Etiopii poprzedzał bowiem zamach stanu z 1974 roku, kończący się obaleniem Hajle Syllasje I i zaprowadzeniem komunistycznej dyktatury pod wodzą Mengistu Hajle Marjama, co miało wpływ na sposób przedstawienia rządów cesarza[4]. Cesarz początkowo spotkał się z entuzjastycznymi recenzjami, w których akcentowano „literacki kunszt, stylistyczną maestrię, urzekającą metaforykę i przenikliwość obserwacji autora na temat natury autorytarnego systemu władzy”[5]. Ponieważ Kapuściński posługiwał się mową ezopową, w powszechnej opinii Polacy odczytywali utwór reportażysty jako alegorię rządów Edwarda Gierka[6]; interpretację tę Kapuściński niekiedy potwierdzał, niekiedy zaś jej zaprzeczał[7].
Pojawiały się również recenzje krytyczne, choć w Polsce zostały przedrukowane z opóźnieniem. Etiopista Harold G. Marcus stwierdził, że autor książki wykazał się „oczerniającą Etiopczyków rasistowską ignorancją”[8]. Antropolog John Ryle zarzucał Kapuścińskiemu instrumentalne pomijanie niepasujących do tonu powieściowego informacji (przykładowo, cesarz przedstawiany jest jako analfabeta, choć w istocie był erudytą) oraz wykorzystanie wiedzy na temat jednego afrykańskiego kraju do szermowania wnioskami dotyczącymi Afryki jako całości[9]. Marta Okuniewska odczytywała Cesarza jako „uniwersalną opowieść o władzy i sposobach jej działania, od narodzin aż do upadku”[10], zwracając jednak uwagę, iż sposób prezentacji Etiopii przez Kapuścińskiego mógł być interpretowany jako „orientalizacja Innego”[11]. Książę Ermias Sahle Syllasje, wnuk cesarza, z rozgoryczeniem twierdził: „Książka ta nie tylko zniszczyła reputację cesarza i naszej rodziny, ale zatruła także współczesną historię Etiopii dla kilku przyszłych pokoleń”[12]. Bartosz Marzec wyrażał wątpliwości, czy książki Kapuścińskiego lepiej nie nazwać powieścią dokumentalną zamiast dziełem literatury faktu[8].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
