Brusno (Słowacja)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Brusno – wieś (obec) w środkowej Słowacji, położona w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Bańska Bystrzyca.
 Panorama wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Viera Krakovská[1] |
| Powierzchnia |
43,51[2] km² |
| Wysokość |
417[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 48[3] |
| Kod pocztowy |
976 62[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BB |
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 48°47′27″N 19°23′20″E | |
| Strona internetowa | |
Brusno leży 21 km na wschód od Bańskiej Bystrzycy, w wąskiej w tym miejscu dolinie Hronu. Zabudowania wsi rozłożone są w dużym zakolu rzeki, w większości pomiędzy ujściem do niej jej prawobrzeżnego dopływu Sopotnicy i lewobrzeżnego dopływu, potoku Brusnianka. Przez wieś przebiega linia kolejowa Bańska Bystrzyca - Červená Skala oraz droga krajowa I/66[6].
W skład wsi wchodzi dzielnica Ondrej nad Hronom (dawniej samodzielna wieś Svätý Ondrej), usytuowana przy ujściu Sopotnicy do Hronu oraz położona w głębi doliny Brusnianki, w dolinie zwanej Peklo, część uzdrowiskowa, zwana Brusno-kúpele[7].
Aktualna wieś powstała w 1961 r. przez połączenie Brusna i wsi Svätý Ondrej. Nowej wsi nadano nazwę Hronov pri Banskej Bystrici, którą jednak w 1971 r. zmieniono znów na Brusno[7]. Svätý Ondrej powstał zapewne w I. połowie XIII w., jeszcze przed pierwszym najazdem tatarskim. Nazwa poszła od patrona istniejącego już wówczas kościoła. Pierwsze pisemne wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1424[8]. Występowała ona wówczas jako villa utraque Zenthandras i należała do feudalnego "państwa" z siedzibą na zamku lupczańskim[7]. Na jej terenie podejmowano próby wydobycia złota i rud miedzi. W późniejszych czasach mieszkańcy zajmowali się głównie domowym rzemiosłem i handlem (m. in. koronki, kosy, sierpy, noże, skórzane pasy)[9].
Osada Brusno powstała być może już w XII stuleciu. Również i ona w 1424 r. należała do "państwa" lupczańskiego[7]. Mieszkańcy zajmowali się głównie pasterstwem[9], a następnie także pracą w lasach, wypalaniem węgla drzewnego i in. Po odkryciu leczniczych właściwości tutejszych źródeł z alkaliczno-siarkowymi wodami część z nich znalazła zatrudnienie przy obsłudze kuracjuszy. Z końcem XIX w. i w następnym stuleciu wielu mieszkańców obu osad znalazło pracę w pobliskich zakładach metalurgicznych w rejonie Podbrezovej.
Uzdrowisko
Uzdrowisko Brusno-kúpele rozwinęło się w XIX w. w miejscu, w którym znajdowała się dawna osada robotników leśnych[10]. Tutejsze źródła po raz pierwszy udokumentowane zostały w 1818 r. w kronice parafialnej w Medzibrodzie. Do 1834 r., kiedy to rozpoczęto budowę pierwszych łazienek, zakończoną w 1837 r., w dokumentach nie ma wzmianki o leczniczym wykorzystaniu źródeł. Jest jednak więcej niż prawdopodobne, że źródła były używane przez drwali, górników i węglarzy na długo przed tym rokiem, ponieważ codziennie przechodzili obok nich do pracy doliną Brusnianki. Pierwszy sezon w uzdrowisku rozpoczął się wiosną 1838 roku i trwał do 1859 roku, kiedy to spalił się główny pawilon uzdrowiskowy. W 1884 roku właścicielem uzdrowiska w Bruśnie został architekt i budowniczy z Bańskiej Bystrzycy, Ľudovít Rosenauer. Dla uzdrowiska była to bardzo istotna zmiana. W ciągu następnych dziesięciu lat wybudował obiekty uzdrowiskowe, których wygląd zasadniczo zachował się do dziś. Dzięki Ľudovítowi Rosenauerowi uzdrowisko uzyskało pierwszego stałego lekarza. Był dr. Jozef Lukácsy, który przybył do Brusna w 1892 roku ordynował w czasie letniego sezonu uzdrowiskowego. Większość klientów uzdrowiska w tym czasie składała się z węgierskich urzędników, kupców i drobnych przedsiębiorców z Budapesztu i okolic. Dla nich Brusno było tańszą i równorzędną alternatywą dla odległych Karlowych Warów[11]. Zachowało się kilka obiektów z tamtego okresu, wzniesionych w stylu późnego klasycyzmu, w większości przebudowanych w ciągu XX w. Autorem fontanny w parku był Július Bártfay[9].
W 1950 r. mocno zapuszczone obiekty uzdrowiskowe przejęły państwowe Československé štátne kúpele[7]. W latach 80. XX w. powstał nowy kompleks sanatoryjny na 400 łóżek[12] (Liečebný dom „Poľana”). Obecnie leczy się tu choroby układu krążenia, układu pokarmowego, zaburzenia metabolizmu i choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz choroby nerek i dróg moczowych[11].
Według danych z dnia 31 grudnia 2010 wieś zamieszkiwało 2142 osób, w tym 1111 kobiet i 1031 mężczyzn[13].
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[14]:
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
