Bitwa u przylądka Artemizjon

Bitwa u przylądka Artemizjon – starcia na morzu stoczone w sierpniu 480 roku p.n.e. przez siły zjednoczonych państw greckich z flotą perskiego imperium w pobliżu przylądka Artemizjon na Eubei podczas najazdu Kserksesa I na Grecję.

Bitwa u przylądka Artemizjon

II wojna perska
Rejon początkowych działań wojennych kampanii 480 p.n.e.
Czas	11 sierpnia 480 p.n.e.
Miejsce	przylądek Artemizjon (Eubea)
Terytorium	Grecja
Wynik	taktyczny odwrót Greków, operacyjny sukces Persów
Strony konfliktu
Związek Helleński Persowie
Dowódcy
Eurybiades, Temistokles Achemenes
Siły
333 okręty 500 okrętów
Straty
95 okrętów ok. 300 okrętów (200 zniszczonych przez sztorm, ok. 100 w walce)[1]
Położenie na mapie Grecji miejsce bitwy
39°03′09,72″N 23°19′04,08″E

Było to miejsce pierwszej wielkiej bitwy morskiej pomiędzy Grekami i Persami^[a]. Stosunkowo dokładny opis tych wydarzeń zawarty jest w Dziejach Herodota (ks. VI, VII, VIII).

Strategiczny plan Greków przewidywał powstrzymanie inwazji Persów przez obronę dwóch kluczowych pozycji: lądowej w wąwozie termopilskim, blokującej dostęp do krain Grecji środkowej, oraz morskiej koło przylądka Artemizjon, która podobnie broniłaby wejścia do Cieśniny Eubejskiej^[b]. Ich bliskość umożliwiała też obrońcom wzajemną łączność i łatwy kontakt w warunkach bojowych. Sprzyjającą im okolicznością był fakt, iż podczas burzy u brzegów Magnezji^[c] zatonęło 400 okrętów nieprzyjacielskich zmierzających ku Eubei^[2]. Brak orientacji w tym akwenie (nieznajomość prądów morskich i niewiedza o strefie burz) przyczyniły się do tak znacznych strat Persów, które mogły okazać się decydujące dla dalszego przebiegu kampanii^[3]. Nie osłabiły one jednak nadmiernie floty perskiej, która nadal liczyła około 1000 okrętów. Flota grecka pod dowództwem Spartanina Eurybiadesa liczyła nie więcej niż 300 okrętów^[d].

Zgodnie z planem, powiadomione o zbliżaniu się wrogiej armady okręty greckie zablokowały jej szlak przy północnym przylądku Eubei w tzw. kanale Oreos. Bitwa morska rozpoczęła się dopiero w trzecim dniu starć lądowych w Termopilach i udowodniła wartość bronionej pozycji, bowiem mimo przewagi liczebnej, Persom nie udało się jej sforsowanie. Sukcesu nie zdołali jednak odnieść i Grecy, pomimo zadania nieprzyjacielowi ciężkich strat. Persów zawiodła też kolejna próba zamknięcia sił greckich w pułapce poprzez wysłanie 200 galer, które okrążając wyspę, miały zaatakować od tyłu: następna silna burza zniszczyła je już pierwszej nocy^[2].

Trzeciego dnia doszło do drugiej bitwy obu flot, która po ciężkich walkach również nie przyniosła decydującego wyniku. W tym czasie do Greków dotarły już wieści o klęsce pod Termopilami, co skłoniło Eurybiadesa podjęcia decyzji o wycofaniu się nocą przez cieśninę Euripos na południe^[2]. Po udanym odwrocie flota sprzymierzonych skierowała się do Zatoki Sarońskiej w pobliżu Salaminy, gdzie przewidywano dalszy ciąg morskich działań wojennych^[4]. Zgromadzone tam siły liczyły więcej okrętów niż dotychczas, uzupełnione rezerwami ateńskimi oraz posiłkami z innych państw, które dotarły z opóźnieniem^[2].

Uwagi

1. W sto lat później Ajschines wymienił tę bitwę obok Maratonu, Salaminy i Platejów (O przekraczeniu uprawnień poselskich, 74-76) jako wybitny przykład do naśladowania przez potomnych (John Kenyon Davies: Demokracja w Grecji klasycznej. Warszawa: Prószyński, 2003, s. 191).
2. Flotę sprzymierzonych państw greckich pierwotnie zamierzano podzielić dla obsadzenia dwóch strategicznych pozycji (pod Eubeą i Salaminą); gdy stwierdzono, że Persowie nie planują wysadzenia desantu, całość morskich sił Greków skoncentrowano pod Artemizjon (Oswyn Murray: Narodziny Grecji. Warszawa: Prószyński, 2004, s. 385-386).
3. Historyczny rejon na pobrzeżu Tesalii zamieszkały przez Magnetów (William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. T. 2. London: Walton & Maberly, 1857, s. 1170).
4. Według Nicholasa Hammonda 271 trier oraz nieliczne pentekontery, w tym 147 okrętów ateńskich (Dzieje Grecji. Warszawa: PIW, 1994, s. 286.)

Przypisy

1. R.G. Grant:1001 bitew. Warszawa: Muza, 2012, ISBN 978-83-7758-208-4
2. Bravo i Wipszycka 1988 ↓, s. 281.
3. Wolski 2000 ↓, s. 167.
4. Wolski 2000 ↓, s. 168.

Bibliografia

• Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. 1: Do końca wojen perskich. Warszawa: PWN, 1988. ISBN 83-01-06654-7.
• Józef Wolski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-08851-6.
• Wielka Historia Świata (pod red. A. Krawczuka). Tom 3: Świat okresu cywilizacji klasycznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 106, ISBN 83-85719-84-9

Encyklopedie internetowe (bitwa morska):

• Catalana: 0005459, 0005458