Bitwa pod Warną

Bitwa pod Warną – starcie zbrojne, które miało miejsce 10 listopada 1444 roku między oddziałami polsko-węgierskimi oraz innymi wojskami krucjaty antytureckiej pod dowództwem króla polskiego i węgierskiego Władysława III Warneńczyka i wojewody siedmiogrodzkiego Jana Hunyadyego a wojskami tureckimi pod dowództwem sułtana Murada II.

Bitwa pod Warną

Podboje Turcji Osmańskiej
Bitwa pod Warną, Jan Matejko
Czas	10 listopada 1444
Miejsce	w pobliżu Warny, Bułgaria
Wynik	zwycięstwo Imperium osmańskiego
Strony konfliktu
Polska Węgry Imperium Osmańskie
Dowódcy
Władysław III † Jan Hunyady Murad II
Siły
16 000 – 18 000 50 000 – 60 000
Straty
5000 zabitych 7000 zabitych
Położenie na mapie Bułgarii miejsce bitwy
43°13′00″N 27°53′00″E

Bitwa pod Warną

Bitwa pod Warną w Kronice wszystkiego świata Marcina Bielskiego

Stanisław Chlebowski „Bitwa pod Warną”

Pomnik-mauzoleum Władysława III Warneńczyka

Geneza

W roku 1396 w bitwie pod Nikopolis Turcy rozgromili wojska papieskie, co dało im możliwość dalszych podbojów w Europie. Węgrzy czując się zagrożeni, zwrócili się do Polski z propozycją zawarcia sojuszu. Władysław III przyjmując koronę Węgier, wziął na siebie obowiązek walki z Turkami. W roku 1441 sułtan Murad II wyprawił się z armią turecką na Belgrad. Wyprawa się nie udała, a cofające się wojska tureckie były atakowane przez oddziały węgierskie i pobite w serii potyczek w 1442 i 1443 roku przez Jana Hunyadyego (tzw. długa kampania). Były to bitwy pod Sibiu (marzec 1442), bitwa nad rzeką Jałomicą (wrzesień 1442) i bitwa pod Niszem (listopad 1443). W roku 1443 i następnym Turcy walczyli również z emirem Anatolii, Ibrahim-bejem, więc była to walka na dwóch frontach. Zmusiło to sułtana do podpisania bardzo korzystnego dla strony chrześcijańskiej traktatu pokojowego na 10 lat (pokój w Segedynie w roku 1444). W sierpniu 1444 Murad II zawarł rozejm z Anatolią i zrzekł się tronu na rzecz swojego 12-letniego syna, Mehmeda II.

Dyplomacja papieska, reprezentowana przez legata Juliana Cesariniego zdołała jednak namówić króla, aby złamał postanowienia traktatu i uderzył na Turków. Był to dogodny moment, ponieważ papiestwu udało się pozyskać Wenecjan do wspólnej walki przeciw niewiernym. Zwołano więc krucjatę i wyruszono na Edirne. W związku z tym Murad II został ponownie wezwany na tron turecki przez swojego syna. Stary sułtan początkowo odmówił, twierdząc, że nie jest już sułtanem, jego syn miał mu jednak odpowiedzieć Jeśli jesteś sułtanem, prowadź swoją armię; lecz jeśli to ja jestem sułtanem, rozkazuję ci abyś przybył i poprowadził moje wojsko. Murad II więc zgodził się i ponownie wstąpił na tron na czas wyprawy.

Wojska

Krzyżowcy

Armia krzyżowców składała się głównie z sił polskich i węgierskich. Dodatkowo były tam posiłki czeskie, papieskie, bośniackie, chorwackie, serbskie, bułgarskie, wołoskie, mołdawskie i ruskie. Obiecana pomoc ze strony Konstantynopola (Jan VIII Paleolog) i Albanii nie nadeszła. Wenecjanie i flota papieska miały stać w cieśninach Bosfor i Dardanele, aby nie dopuścić do przedostania się sił tureckich na kontynent europejski. Nie wiedzieli, że w międzyczasie rywale Wenecjan, Genuńczycy, zgodzili się za znaczną cenę przetransportować wojska osmańskie przez cieśniny. Stało się to w połowie października - pomimo blokady Wenecjan^{[potrzebny przypis]}. Armia węgierska była słabo uzbrojona i źle zorganizowana. Nie było tam prawie wcale piechoty, nie licząc 100 do 300 czeskich najemnych strzelców. W skład armii wchodziło prawdopodobnie również około stu wozów z załogą. Pozostałą część stanowiła ciężka jazda, głównie siły królewskie i zagraniczni najemnicy, jak również pewna liczba szlacheckich i biskupich chorągwi.

Turcy

Armia turecka składała się głównie z lekkiej jazdy oraz spahisów z Rumelii i Anatolii, akindżijów i oddziałów tatarskich. Ponadto dużą część stanowili janczarzy, otturacy i azapowie (lekka piechota). U boku sułtana znajdowali się najprawdopodobniej silitarzy, czyli jego gwardia przyboczna.

Bitwa

Po wyjściu na jaw, że Turcy przedostali się przez czarnomorskie cieśniny, flota wenecka miała popłynąć na północ, do Warny, aby spotkać się z wojskiem chrześcijańskiej koalicji. Niestety Wenecjanie zawiedli i do decydującej bitwy doszło bez ich udziału, król dowiedziawszy się o tym chciał zawrócić swoje wojsko, lecz Turcy odcięli odwrót. 20 000 wojsk chrześcijańskich spotkało 60-tysięczną armię turecką. Walkę rozpoczęła jazda turecka na prawym skrzydle. Nie zdołali oni rozbić wojsk węgierskich za pierwszym, ani za drugim razem, a za trzecim wojsko chrześcijańskie pogoniło ich na północ. Powstała niebezpieczna luka w wojskach chrześcijan. Wykorzystały to niektóre oddziały muzułmańskie, które dotarły pod samą Warnę. Tam rozgromił ich hufiec królewski. Przewaga wojsk osmańskich zarysowała się także w centrum. Dzięki dowództwu Hunyadyego udało się opanować kryzys. W armii sułtana nastąpiło zamieszanie, padł dowódca spahisów, Karadża-pasza. Zginął również król Władysław III, który nie czekał na pomoc Hunyadyego i myśląc, że nadszedł decydujący moment bitwy, zaatakował tylko nadwornym hufcem. Ciężka jazda wbiła się w czworobok janczarów i została szybko przez nich otoczona. Zabito konia Władysława III, a gdy padł na ziemię, janczar Kodża Hyzyr rzekomo odciął królewską głowę. Głowę tę podobno podarowano sułtanowi, który miał rozkazać przechowywać ją w garnku miodu i wiele lat po bitwie pokazywać gościom. Śmierć króla przesądziła o losie bitwy. Wojska chrześcijan wpadły w panikę. Ponad połowa wojsk polsko-węgierskich została zgładzona. Jan Hunyady zdołał zebrać resztę wojska i powrócić do kraju. Tam przygotował obronę i zatrzymał pochód wojsk tureckich. Śmierć króla Władysława III pozostawiła Węgry we władaniu 4-letniego Władysława Pogrobowca. Król Władysław III został przez Bułgarów obdarowany przydomkiem Warneńczyk i jest uznawany przez nich za bohatera narodowego. Po bitwie nie odnaleziono ciała polskiego monarchy ani jego zbroi.

W bitwie zginęło też wielu znamienitych rycerzy i dostojników. Oprócz króla Władysława można wymienić legata papieskiego Juliana Cesariniego, biskupa Waradynu Jana Dominisa i biskupa Egeru Szymona Rozgonyi. Z polskich rycerzy zginęli m.in. starosta kamieniecki Dziersław Włostowski, bracia Tarnowscy, Stanisław z Różnowa (syn Zawiszy Czarnego z Garbowa), starosta lwowski Spytek Jarosławski czy dworzanin królewski Paweł Wojnicki z Sienna^[1].

Upamiętnienie

Walki rycerzy polskich pod Warną zostały, po 1990 r., upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, „WARNA 10 XI 1444”.

W Warnie znajduje się pomnik-mauzoleum Władysława III Warneńczyka^[2].

Zobacz też

• Wiersze o bitwie pod Warną