Loading AI tools
bitwa (wojna polsko-bolszewicka; 1920) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa pod Malinem – walki grupy płk. Józefa Rybaka z sowieckimi 7. i 47 Dywizją Strzelców toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Wojna polsko-bolszewicka | |||
Czas |
27–28 kwietnia 1920 | ||
---|---|---|---|
Miejsce |
pod Malinem | ||
Terytorium | |||
Przyczyna | |||
Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
|
25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[3][4]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód[5]. Po stronie sowieckiej broniły się sowieckie 12 Armia Siergieja Mieżeninowa i 14 Armia Ijeronima Uborewicza posiadające w swoim składzie siedem dywizji strzelców i jedną dywizję kawalerii[6].
Polska 3 Armia marsz. Józefa Piłsudskiego wydzieliła ze swoich sił grupę operacyjną gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, która uderzając po obu stronach szosy Zwiahel – Żytomierz, na froncie szerokości 60 km parła na Kijów[5][7]. Między lewym skrzydłem grupy gen. Rydza-Śmigłego a Prypecią zajmowały stanowiska 4 Dywizja Piechoty oraz grupa płk. Józefa Rybaka[8]. Zadanie tych sił polegało na szybkim opanowaniu Owrucza, Korostenia i Malina[9].
Polski plan ofensywy przewidywał szybkie opanowanie przez wydzielone grupy wojsk trzech ważnych węzłów komunikacyjnych na tyłach nieprzyjaciela: Żytomierza, Korostenia i Koziatyna[10]. Oczekiwano, że akcja zdezorganizuje zaplecze frontu sowieckiego i uniemożliwi przeciwnikowi prowadzenie skutecznej obrony[11].
Grupa płk. Józefa Rybaka w składzie: 7 Brygada Jazdy, 1. i 2 pułk strzelców podhalańskich oraz 41 pułk piechoty otrzymała rozkaz opanowania stacji kolejowych Malin i Teterew, utrzymania ich do czasu nadejścia od zachodu 4 Dywizji Piechoty i wspólnie z nią rozbicia sowieckich 7. i 47 Dywizji Strzelców, wycofujących się spod Korostenia[12][13].
7 Brygada Jazdy gen. Aleksandra Romanowicza[uwaga 1] miała opanować mosty kolejowe i sąsiednie drogowe na Irszy i Teterewie oraz zająć węzeł drogowy Malin[15]. Dopiero nocą z 24 na 25 kwietnia brygada w składzie: 17 pułk ułanów, 1 pułk szwoleżerów, pułk jazdy tatarskiej, 1 bateria 7 dywizjonu artylerii konnej, 2 bateria 1 dak zakończyła koncentrację swoich oddziałów[16]. Rano 25 kwietnia brygada rozpoczęła zagon. Na czele kolumny szedł 1 pułk szwoleżerów. Ubezpieczył przeprawę oddziałów brygady przez Uż, a w nocy skoncentrował się w rejonie Maksymowicz, Michalina i Steblów. Następnego dnia maszerowano przez Wołczkowo – Zalesiany i koło 15.00 osiągnięto Krasiłowkę[17]. Po dwóch dobach forsownego marszu piaszczystymi leśnymi drogami, połączonego z omijaniem miejscowości obsadzonych przez nieprzyjaciela, spóźniona o 12 godzin w stosunku do planu działania brygada osiągnęła Piniaziewicze[18]. Tu dowódcy grup uderzeniowych otrzymali zadania bojowe. Jeden oddział pod dowództwem rotmistrza Ludwika Kmicica-Skrzyńskiego miał uderzyć na stację Teterew i most. Na stację Malin miały uderzyć dwa szwadrony pod dowództwem rotmistrza Jana Głogowskiego, a jeden wzmocniony szwadron jazdy tatarskiej miał zająć stację Irsza. Kolumna sił głównych brygady miała maszerować na Malin[17].
Rano 27 kwietnia 17 pułk ułanów i II/1 pułku szwoleżerów uderzyły na stację Malin oraz most na Irszy, całkowicie zaskakując przeciwnika[12]. W pobliżu stacji 17 p.uł. wziął do niewoli maszerującą sowiecką baterię artylerii, następnie zajął miasteczko i wspólnie z baterią 7 dywizjonu artylerii konnej odparł kontratak nieprzyjaciela. Atakował też sowiecki pociąg pancerny, ale bateria 7 dak celnym ogniem zmusiła go do odwrotu. Radość ze zwycięstwa była ogromna; część ułanów penetrowała setki zdobytych wagonów w poszukiwaniu zdobyczy, a rozkulbaczone konie pozostawiono na wzgórzu. Tymczasem od zachodu do Malina podchodziły główne siły 7 Dywizji Strzelców wycofujące się spod Korostenia, a od północnego zachodu spodziewano się oddziałów 47 Dywizji Strzelców. O 15.00 kolejny sowiecki pociąg pancerny ostrzelał wzgórze, rozpędzając wierzchowce[19][20]. Polska bateria artylerii konnej odpowiedziała ogniem. Wyposażona w działa włoskie zaczęła odczuwać jednak braki w amunicji. Strzelała przede wszystkim z dwóch zdobycznych dział rosyjskich.
W tym czasie nadjechał drugi pociąg, a wyładowana z wagonów piechota 7 Dywizji Strzelców rozpoczęła natarcie na Malin. W toku walki spieszone szwadrony polskiej kawalerii kontratakowały. Walkę przerwał zapadający zmrok. Jednak Sowieci zdecydowali się na natarcie nocne i uderzyli wzdłuż toru kolejowego na stację Malin. Część oddziałów sowieckich obeszła stanowiska polskie i zaatakowała od wschodu. Zaskoczony 3/17 pułk opuścił swoje stanowiska. Podobnie uczyniła pozbawiona amunicji bateria 7 dak i wycofywała się do Piniaziewicz[21]. W tym czasie na stacji Malin wywiązała się bezładna walka, toczona małymi grupkami żołnierzy, walczących między setkami stojących na torach wagonów. Oficerowie utracili możliwość dowodzenia. Ostatecznie przeciwnik wyparł Polaków ze stacji, a oddziały 7 Brygady cofały się do Piniaziewicz, nie podejmując próby odbicia stacji[22][23].
Do uderzenia na Teterew wyznaczony został oddział rtm. Ludwika Kmicica-Skrzyńskiego w składzie I dywizjonu 1 pułku szwoleżerów i dwóch działonów 2 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej. W godzinach rannych 27 kwietnia wysadzono przed stacją Teterew tor kolejowy, a po krótkiej walce w ręce szwoleżerów wpadł wycofujący się z Malina pociąg towarowy z amunicją[24]. Stację kolejową opanowano bez walki. By nie dopuścić do działań sowieckich pociągów pancernych operujących od wschodu, zniszczono most kolejowy, odcinki torów i zwrotnice. Około 9.00 pod stację podeszły pododdziały sowieckiej 47 Dywizji Strzelców. Ich atak spieszeni szwoleżerowie odparli. Około 16.00 nadjechał sowiecki pociąg pancerny „Subotnik” i zatrzymał się przed uszkodzonym mostem. Próbę naprawy mostu udaremnił ogień 2/1 dak. W tym czasie szwadron jazdy tatarskiej zajął sąsiednią stację Irsza. Do komunikacji z Irszą wykorzystano zdobyczną lokomotywę pociągu towarowego, uzbrojoną w dwa ckm-y[22][24]. Około 20.00 od strony Zarudja zaczęły podchodzić kolejne pododdziały 47 DS. Natychmiastowy kontratak spieszonych szwadronów, wzmocnionych przybyłym z Malina plutonem 17 pułku ułanów, rozproszył czerwonoarmistów. Polacy zdobyli sześć dział z jaszczami[25].
W nocy z 27 na 28 kwietnia i przez większą część dnia walczono z niewielkimi patrolami nieprzyjaciela, a rtm. Kmicic-Skrzyński próbował nawiązać kontakt z dowódcą 7 Brygady Jazdy. Po południu szwadron jazdy tatarskiej zmuszony został do wycofania się ze stacji Irsza, a około godz. 19.00 dowódca oddziału rtm. Kmicic-Skrzyński wydał rozkaz wycofania się z Teterewa. Podczas nocnego marszu szwoleżerowie pod Irszą uderzyli na stanowiska sowieckie, zdobyli dwa działa i zmusili do odwrotu pociąg pancerny stojący na stacji. Po tym sukcesie oddział rtm. Kmicica-Skrzyńskiego, niemal zupełnie pozbawiony amunicji, wycofał się do Zarudja. W ten sposób sowiecka 7 Dywizja Strzelców miała wolną drogę do wycofania się na wschód[22]. Nie zdążyła jednak uczynić tego przed nadejściem polskiej piechoty 47 Dywizja Strzelców. Okrążona, złożyła broń[26].
Nad ranem 28 kwietnia pod Teterew i Malin podeszła piechota grupy płk. Rybaka. 9 kompania 2 pułku strzelców podhalańskich uderzyła na Malin i opanowała miasto oraz dworzec kolejowy[27]. Kontratakowały ariergardy sowieckiej 7 Dywizji Strzelców i odzyskały stację. Wejście do walki pozostałych kompanii III/2 pspodh pozwoliło odbić miasto, ale stacji nie odzyskano. Sowieci podjęli próbę ewakuacji nagromadzonego tam taboru kolejowego. Dopiero wspólne uderzenie całego 2 pspodh. i I batalionu 1 pspodh. pozwoliło Polakom wypchnąć Sowietów ze stacji[28][29].
Komunikaty prasowe Sztabu Generalnego z 28 i 30 kwietnia 1920 donosiły[30]:
- (28 kwietnia) Ofensywa na Ukrainę rozwija się nadal pomyślnie. Nasze oddziały w szlachetnem współzawodnictwie, ścigają ogromnemi marszami nieprzyjaciela i nie dają mu czasu do zebrania sił. Malin, Korosteń, Berdyczów, Koziatyn, Chmielnik i Bar są zajęte. Zdobycz w jeńcach i materiale wojennym ogromna.
- (30 kwietnia) Na odcinku Koziatyna zajęto szereg miejscowości. Przejścia przez rzekę Teterów zostały zajęte i obsadzone przez nasze wojska. Szczególnie zacięte walki stoczono o miasteczko Malin, w obronie którego uczestniczyły chińskie oddziały. Miasteczko zostało zajęte po dłuższym boju, przyczem zdobyliśmy kilkanaście dział, bardzo dużo karabinów maszynowych i ręcznej broni. Zdobycz nasza w taborze kolejowym wynosi około 100 parowozów i 2900 wagonów.
Zagon na Malin – Teterew zakończył się częściowym sukcesem wojsk polskich. Kawaleria nie zdołała zatrzymać głównych sił sowieckiej 7 Dywizji Strzelców, wycofującej się na wschód. Zatrzymano i okrążono natomiast 47 Dywizję Strzelców i zmuszono do poddania się[21]. Walki dostarczyły wielu doświadczeń bojowych. Okazało się, że największymi walorami kawalerii były jej szybkość i łatwość manewrów podczas prowadzonych działań. Osamotniona i pozbawiona piechoty nie była jednak w stanie prowadzić uporczywej obrony[31].
W walkach o Malin i Teterew grupa płk. Józefa Rybaka straciła około 120 poległych i rannych. Poległ między innymi szef sztabu 7 BJ rtm. Stanisław Wilhelm Radziwiłł, ciężko ranny został dowódca 1 pszwol. mjr Gustaw Orlicz-Dreszer. Wzięto do niewoli około 250 jeńców, zdobyto 10 dział, kilkanaście ckm-ów, 5 samochodów i około 400 wagonów wyładowanych żywnością i amunicją[32]. Bój o Malin uhonorowany został napisem na chorągwi 2 pułku strzelców podhalańskich[27]. Za bohaterstwo w walce Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari odznaczony został między innymi por. Tadeusz Mieczkowski z 17 puł[23] i plut. Stanisław Zawada z 2 pspodh[33]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.