Bilety państwowe Ministerstwa Skarbu

Bilety państwowe Ministerstwa Skarbu – papierowe znaki pieniężne funkcjonujące na zasadach banknotów, emitowane przez Ministerstwo Skarbu w latach 1926 oraz 1938, wprowadzane do obiegu pieniężnego równolegle z banknotami Banku Polskiego^[1][2].

Rys historyczny

W okresie międzywojennym Ministerstwo Skarbu przeprowadziło tylko dwie emisje biletów państwowych:

• z datą 25 października 1926 o nominale 5 złotych – wprowadzonego do obiegu 25 marca 1927 r.^[1],
• z datą 1 października 1938 o nominale 1 złoty – wprowadzonego do obiegu 26 sierpnia 1939 r., na pięć dni przed wybuchem II wojny światowej^[3].

Funkcja tych dwóch emisji była za każdym razem inna. W przypadku emisji z 1926 celem było uzupełnienie obiegu o nominał pięciozłotowy, który ustawowo miał być monetą, ale ze względu na rozwój sytuacji gospodarczej aż do lipca 1928 r. w tej postaci nigdy do obiegu nie wszedł^[4].

Bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r. pochodził z większej tzw. serii mobilizacyjnej, przeznaczonej do zastąpienia pieniędzmi papierowymi bilonu w przypadku paniki wojennej^[2]. Seria miała być poświęcona królom polskim. W założeniach były to trzy nominały^[5]:

• 1 złoty z podobizną Bolesława Chrobrego,
• 2 złote ze Stefanem Batorym,
• 5 złotych z Janem III Sobieskim.

Zdołano opracować projekty wszystkich trzech biletów, ale zdążono wydrukować tylko bilet państwowy jednozłotowy, który we wrześniu 1939 r. miał w obiegu zastąpić niklową złotówkę^[5]. Państwowy bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r., inaczej niż 5-złotówka z 25 października 1926, nie posiadał klauzuli prawnej^[6].

Ze względu na tego samego emitenta pierwsza emisja w pewnym stopniu przypominała bilety zdawkowe, chociaż ich szata graficzna była całkiem odmienna. W przeciwieństwie do pięciozłotowego biletu zdawkowego ten państwowy nie przedstawiał wizerunków awersu i rewersu zastępowanej monety^[7].

Dla biletów państwowych nie obwiązywał parytet złota, który dotyczył banknotów Banku Polskiego. Pięciozłotowe bilety państwowe uczestniczyły częściowo w tzw. małej inflacji, zwanej też bilonową, spowodowanej nadmiernymi emisjami Ministerstwa Skarbu równoległymi do będących pod pełną kontrolą zasad bankowości emisjami Banku Polskiego^[8].

Bilety państwowy emisji 25 października 1926

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Charakterystyka[9]
5 złotych			Emisja: 25 października 1926

Bilety państwowy emisji 1 października 1938

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Charakterystyka[10]
1 złoty			Emisja: 1 października 1938

Wzory

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu
1 złoty
5 złotych

Fałszerstwa

• 
  Fałszerstwo pięciozłotówki 1926

Zobacz też

• bilety zdawkowe Ministerstwa Skarbu
• banknoty Banku Polskiego (1919–1936)
• banknoty polskie

Przypisy

1. AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 269, ISBN 978-83-7705-068-2.
2. BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 218, ISBN 978-83-62939-00-8.
3. AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 277, ISBN 978-83-7705-068-2.
4. BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 214, ISBN 978-83-62939-00-8.
5. LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 120, ISBN 83-903459-5-1.
6. CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378,406, ISBN 978-83-913361-3-7.
7. LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 112–113, ISBN 83-903459-5-1.
8. LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 108–113, ISBN 83-903459-5-1.
9. CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378–379, ISBN 978-83-913361-3-7.
10. CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 406–407, ISBN 978-83-913361-3-7.