Ballada o żołnierzu

Ballada o żołnierzu (ros. Баллада о солдате) – radziecki film wojenny z 1959 w reżyserii Grigorija Czuchraja.

Ballada o żołnierzu

Баллада о солдате

Gatunek	wojenny, melodramat
Data premiery	1 grudnia 1959
Kraj produkcji	ZSRR
Język	rosyjski
Czas trwania	89 min
Reżyseria	Grigorij Czuchraj
Scenariusz	Walentin Jeżow Grigorij Czuchraj
Główne role	Władimir Iwaszow Żanna Prochorienko
Muzyka	Michaił Ziw
Zdjęcia	Władimir Nikołajew Era Sawieliewa
Kostiumy	Ludmiła Riaszencewa
Montaż	Maria Timofiejewna
Produkcja	Mosfilm
Nagrody
MFF w Cannes – nagroda za najlepszy film dla młodzieży (1960) MFF w San Francisco (SFIFF) – nagroda za najlepszy film i dla najlepszego reżysera (1960) BAFTA – nagroda za najlepszy film (1962) Nominacja do Oscara za najlepszy scenariusz oryginalny (1962) Nagroda Leninowska dla Grigorija Czuchraja i Walientina Jeżowa (1961)

Opis fabuły

Rok 1942. Wojska radzieckie cofają się przed siłami hitlerowskimi. Młody żołnierz radziecki Alosza tkwi na swoim wysuniętym posterunku jako obserwator. Wobec ataku niemieckich czołgów, bezbronny i bezradny wycofuje się, co w praktyce oznacza paniczną ucieczkę. Gdy zdaje się, że lada chwila zmiażdży go nacierający niemiecki czołg, ścigany wpada do okopu, gdzie znajduje porzuconą rusznicę p. panc. Zdesperowany, oddaje z niej strzał w kierunku pojazdu i niszczy go, a następnie udaje mu się trafić jeszcze jedną niemiecką maszynę. Jego czyn zostaje uznany przez dowódców za bohaterski, chociaż on sam w swej prostoduszności wyznaje, ze wszystko to uczynił po prostu ze strachu. Na wiadomość o oczekującym go odznaczeniu, prosi generała o inną nagrodę – kilka dni urlopu w celu odwiedzenia matki, z którą na dobrą sprawę nie zdążył się pożegnać i która pisze mu w liście, że nawet przeciekającego dachu nie ma jej kto naprawić. Generał daje mu kilka dni urlopu i młody żołnierz wyrusza na tyły poprzez ogarniętą wojennym zamętem Rosję. Po drodze, choć bardzo się spieszy, nie odmawia pomocy potrzebującym. Wspiera więc inwalidę wojennego w jego trudnym powrocie do domu, odwiedza żonę frontowego kolegi (która w tym czasie znalazła już sobie innego). Wspierając innych, traci drogocenny czas, ujawniając jednak najlepsze cechy młodego, szlachetnego i prostodusznego człowieka. Przede wszystkim jednak pomaga młodej dziewczynie imieniem Szura, pomiędzy parą młodych, podróżujących razem ludzi, w pewnym momencie rodzi się uczucie, przerwane gwałtownym rozstaniem. Alosza w końcu dociera do swojej matki, jednak czas pozwala mu jedynie uścisnąć ją i zamienić kilka słów.

O filmie

Film wyróżnia się pośród radzieckich filmów wojennych tamtego okresu. Jest jednym z najsławniejszych i spektakularnych dzieł radzieckiego kina wojennego przełomu lat 50. i 60. Jego głównym atutem nie jest akcja obfitująca w heroiczne wyczyny wojenne „bohaterskiego narodu radzieckiego”, ale siła lirycznej fabuły, wolnej od banalnej symboliki. Dominującym wrażeniem obrazu jest prostota – cecha naczelna wielkiej sztuki^[1]. Być może, właśnie to zadecydowało o jego dużym sukcesie w ZSRR i za granicą – film otrzymał wiele nagród, a w samym Związku Radzieckim obejrzało go ponad 30 mln widzów^[2].

Główne role

• Władimir Iwaszow – Alosza Skworcow
• Nikołaj Kriuczkow – generał
• Żanna Prochorienko – Szura
• Antonina Maksimowa – matka Aloszy
• Jewgienij Urbanski – inwalida Wasia
• Elza Leżdiej – żona inwalidy

Ciekawostki

Akcja filmu rozgrywa się w 1942 roku, jednak jego bohaterowie noszą na mundurach pagony, które w Armii Radzieckiej zostały wprowadzone dopiero rok później (w 1943). Był to celowy zabieg reżysera, który przewidując projekcje filmu w Europie, nie chciał mącić ugruntowanego wyobrażenia radzieckich żołnierzy-wyzwolicieli w mundurach z pagonami^[3].