Książka mówiona
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Książka mówiona, audiobook (także: audioksiążka, książka do słuchania, książka czytana) – nagranie dźwiękowe zawierające odczytany przez lektora tekst publikacji książkowej[1].
Audiobooki jako forma foniczna literatury są alternatywą dla osób nieprzepadających za doświadczaniem literatury w tradycyjnej formie. Przystępność książki do słuchania wynika z możliwości odsłuchu jej w dowolnym momencie oraz braku konieczności skupienia wzroku i dłoni na konkretnej czynności – czytania. Audioksiążki są cenione przez osoby niewidome i niedowidzące lub niepełnosprawne w inny sposób. Wymagają sprawnego zmysłu słuchu. Stanowią znaczący element kształtowania kultury czytelniczej wśród najmłodszych odbiorców[2][3].
Za pioniera w branży audiobooków uznaje się nowojorską firmę Caedmon Records, która w 1952 roku wydała pierwszy zbiór utworów literackich w formie audio. Były to wiersze Dylana Thomasa odczytane przez autora i zapisane na płycie gramofonowej. Na tzw. stronie B płyty zapisano utwór pt. A Child’s Christmas in Wales, który odniósł ogromny sukces. W 2008 roku oryginał nagrania został umieszczony w United States National Recording Registry oraz opisany „(...) has been credited with launching the audiobook industry in the United States”[4].
W Polsce w połowie lat 30. XX w. firma płytowa Orpheon nagrała bajki Adama Mickiewicza, czytane przez aktora i malarza Mariusza Maszyńskiego[5]. Później książki mówione na taśmach magnetofonowych nagrywano od lat 60. XX wieku na potrzeby czytelników Biblioteki Polskiego Związku Niewidomych (jako alternatywa dla książek pisanych pismem Braille’a)[6]. Książka dla niewidomych miała znaczący wpływ na rozwój polskiej książki mówionej. Pionierem w polskiej branży audiobooków stała się Biblioteka Akustyczna, kiedy to w 2008 roku nagrała pierwsze 31 audiobooków[7]. Książki do słuchania z roku na rok zdobywają w Polsce coraz większą popularność. Przełomem w rozwoju audiobooków okazał się wzrost liczby użytkowników smartfonów i dostępność Internetu[8].
Audiobooki zapisywane są w każdym dostępnym formacie audio, najczęściej MP3 lub WMA[9]. Przed wprowadzeniem nośników cyfrowych nagrywane były analogowo na kasetach magnetofonowych lub płytach gramofonowych[1].
Dystrybucja audiobooków odbywa się za pośrednictwem nośników danych, najczęściej płyt CD i kaset lub wraz z odtwarzaczem do odsłuchu, a także w Internecie. Upowszechniły się dwa sposoby cyfrowego rozpowszechniania książek mówionych: pobranie pliku lub streaming[10]. Oferta audiobooków online jest coraz szersza, istnieją również portale, na których można uzyskać dostęp do bezpłatnych zasobów książki mówionej w dowolnym formacie[1].
Wśród formatów dystrybucji audiobooków znajdują się również: format DAISY (szczególnie standard czwarty) oraz format „czytak” odtwarzany na specjalnych urządzeniach o tej samej nazwie[11].
W Stanach Zjednoczonych i państwach Europy Zachodniej zainteresowanie książkami mówionymi od lat stale rośnie. Według statystyk Audio Publishers Association z 2019 roku w USA wartość rynku audiobooków szacuje się na 1,2 miliarda dolarów[12]. Prowadzone są też przedsięwzięcia, takie jak Librivox, które na zasadzie wolontariatu przygotowują nagrania książek z domeny publicznej.
Obecnie (2020), największy w Polsce zbiór książek mówionych na tradycyjnych kasetach magnetofonowych posiada Biblioteka PZN (centrala w Warszawie przekazuje też część swoich zbiorów do punktów bibliotecznych na terenie całego kraju): ok. 500 tys. kaset, ponad 5 tys. tytułów[5].
Książki mówione na płytach CD dostępne są w księgarniach i sklepach internetowych, natomiast od 2012 roku, również w Polsce, jest dostępna i rozwijana usługa abonamentowa (streaming). Wzrost dostępności i jakości nowych technologii oraz internetu pozwala na dynamiczny rozwój audiobooków. Oprócz znanych książek mówionych powstały także nowe formuły: seriale audio i podcasty. Według szacunków Biblioteki Analiz udział audiobooków w całkowitym rynku książki w Polsce w 2019 roku stanowił 4,5%, a wartość sprzedaży wyniosła 81 mln zł[8], podczas gdy jeszcze w 2016 roku opiewała na 41,3 mln zł[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
