Aleksander Szymański (1902–1944)

Aleksander Szymański pseud. „Ali” (ur. 2 marca 1902 w Rzeczycy Ziemiańskiej, zm. 28 lipca 1944 w lasach gościeradowskich) – działacz radykalnego ruchu ludowego i komunistycznego, I sekretarz Lubelskiego Komitetu Obwodowego PPR.

Ten artykuł dotyczy działacza ruchu ludowego. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Aleksander Szymański

Data i miejsce urodzenia	2 marca 1902 Rzeczyca Ziemiańska
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1944 okolice Gościeradowa
sekretarz Lubelskiego Komitetu Obwodowego PPR
Przynależność	Polska Partia Robotnicza
Okres urzędowania	od 14 czerwca 1944 do 28 lipca 1944
Poprzednik	Kazimierz Wyrwas
Odznaczenia

Życiorys

Od 1924 członek Niezależnej Partii Chłopskiej, a w 1925 współzałożyciel, a następnie przewodniczący Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej. Za prowadzoną działalność kilkakrotnie aresztowany. W 1927 wystąpił z programem walki o „rząd robotniczo-chłopski” i reformę rolną. Współorganizator i przywódca ideowy Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”, założył organ prasowy tego stronnictwa – „Samopomoc Chłopska”. W 1931 wstąpił do KPP. W czerwcu wspomnianego roku został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kraśniku^[1]. Od 1933 do rozwiązania partii w 1938 pracował w KC KPP. W październiku 1941 wspólnie z Michałem Wójtowiczem i Stanisławem Szotem utworzył Robotniczo-Chłopską Organizację Bojową (R-ChOB), która w kwietniu 1942 została włączona do PPR; Szymański został wówczas członkiem Komitetu Okręgowego, a następnie Komitetu Obwodowego PPR. Jeden z czołowych działaczy PPR na Lubelszczyźnie. Rzecznik współdziałania z Batalionami Chłopskimi i Armią Krajową. W czerwcu 1944, po śmierci Kazimierza Wyrwasa, został I sekretarzem Obwodu Lubelskiego PPR. 28 lipca 1944 zginął w walce z Niemcami (lub został zamordowany przez nieznanych sprawców) w rejonie lasów gościeradowskich wraz z drugim partyzantem Czesławem Drągiem. Po ośmiu dniach poszukiwań przypadkowo odnaleziono ich rozkładające się ciała z połamanymi rękami i nogami oraz zmasakrowanymi twarzami, ukryte pod liśćmi i gałęziami w zaroślach^[2]. Na wieść o odnalezieniu zwłok na miejsce udali się bracia „Alego”: Marceli i Wacław oraz jego bliski przyjaciel i opiekun Stanisław Siewierski z Trzydnika Małego. Zobaczyli oni, że ciała pozbawione były ubrań. Marceli z trudem rozpoznał brata po przestrzelonym wcześniej palcu i fotografii córki Oli, którą zawsze nosił przy sobie. Ciała zamordowanych przewieziono z lasu Klementowizna na cmentarz w Rzeczycy, gdzie szczegółowo dokonano oględzin zwłok. Dokonujący tych czynności stwierdzili ślady uderzeń na całym ciele oraz połamanie rąk i nóg. Bardziej zmasakrowane były zwłoki drugiego zamordowanego partyzanta - Czesława Drąga. Z oględzin jego zwłok wynikało, że bronił on „Alego” i stawiał opór mordercom. Przez lata krążyły różne wersje na temat tego morderstwa. Najbardziej prawdopodobna jest ta, o której mówił pijany, były policjant granatowy Szczepanik. Mówił on m.in. „Podczas przechodzenia frontu on i jego koledzy poszli do lasu, gdzie było ich zgrupowanie. Wtedy to nocą wpadł w ich ręce Aleksander Szymański. Był on z jednym lub dwoma towarzyszami... Tam ich właśnie zatłukli...”.^[3]

Generał Wacław Czyżewski wraz z innymi przedstawicielami środowiska kombatanckiego AL złożył do warszawskiej prokuratury wniosek o zbadanie sprawy śmierci Aleksandra Szymańskiego. Prokuratura Generalna poinformowała generała, że wskazane poszlaki o zabójstwo Aleksandra Szymańskiego i Czesława Drąga potwierdziły się. Granatowy policjant i zarazem członek NSZ Szczepanik był już jednak wówczas w domu starców koło Urzędowa i stan jego zdrowia nie pozwalał na aresztowanie go i postawienie mu zarzutów^[3].

Był patronem szkoły w Rzeczycy wybudowanej w 1968 r.^[4][5].

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu II klasy – 29 maja 1946 (pośmiertnie)^[6]

Awanse

• podpułkownik – 2 listopada 1944 (pośmiertnie)

Przypisy

1. Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 395.
2. Od Redakcji - O mordzie NSZ na żołnierzach GL w lesie pod Borowem, „Głos Kombatanta Armii Ludowej”, 8 (129), Warszawa, sierpień 2004, s. 35, ISSN 1233-6067.
3. Redakcja, Szkalowanie bohatera ziemi lubelskiej Aleksandra Szymańskiego ps. „Ali”, „Głos Kombatanta Armii Ludowej”, 8 (117), sierpień 2003, s. 15, 16, ISSN 1233-6067.
4. AndrzejA. Czerkawski AndrzejA., TadeuszT. Jurga TadeuszT., Dla Ciebie Ojczyzno. Miejscowości i województwa odznaczone orderami państwowymi, Warszawa: Sport i Turystyka, 1969, s. 247.
5. Gmina Trzydnik Duży, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rzeczycy Ziemiańskiej [online], Gmina Trzydnik Duży [dostęp 2024-08-01] (pol.).
6. Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 29 maja 1946 r. o odznaczeniach za zasługi położone w walce z okupantem i udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji [online], prawo.sejm.gov.pl [dostęp 2017-12-01] (pol.).

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. III, Warszawa 1971.
• Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.
• Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.
• Praca zbiorowa: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 5161161274885247650002
• NUKAT: n2007056158