Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
5 Pułk Piechoty (5 pp) – oddział piechoty Legionów Polskich i Polskiego Korpusu Posiłkowego.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Kontynuacja |
5 Pułk Piechoty Legionów |
Dowódcy | |
Pierwszy |
kpt. Leon Berbecki |
Ostatni | |
Działania zbrojne | |
I wojna światowa (front wschodni) | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
I Brygada Legionów Polskich |
W nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 roku, na teren Królestwa Polskiego wkroczyła 1 kompania kadrowa. W kolejnych dniach dołączyły do niej pozostałe oddziały. 18 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski wydał rozkaz w sprawie utworzenia 1 pułku piechoty w składzie pięciu batalionów: I – Żegoty -Januszajtisa, II – Norwida-Neugebauera, III – Śmigłego-Rydza, IV – Wyrwy-Furgalskiego, V – Karaszewicza-Tokarzewskiego[1].
W grudniu 1914 roku w Nowym Sączu została zorganizowana I Brygada Legionów Polskich w składzie dwóch pułków. Na bazie dotychczasowych II i IV batalionu utworzono 5 pułk[1]. Jako oficjalną datę powstania pułku uznano 18 grudnia 1914 roku[2][3]. W ramach wewnętrznej numeracji, pułk nosił numer „2” (Zamiast dwóch trzybatalionowych pułków (1 i 5), na jakie oficjalnie dzieliła się brygada, istniały trzy (1, 2 i 3) – każdy po dwa bataliony).
20 grudnia 1914 roku pułk z Nowego Sącza pomaszerował pod Tarnów. W dniach 22–25 grudnia walczył z oddziałami rosyjskimi pod Łowczówkiem[4]
2 marca pułk obsadził odcinek nad Nidą w rejonie Sobowice – Pawłowice – Kwasków[4]. Tam do maja toczył walki pozycyjne. 11 maja przeprawił się przez Nidę i ścigał oddziały rosyjskie w kierunku wschodnim. Od 16 do 25 maja walczył w bitwie pod Konarami. W czerwcu, w ramach letniej ofensywy państw centralnych, 5 pp wziął udział w bitwie pod Ożarowem i Tarłowem. Za zasługi w bojach Józef Piłsudski nadał pułkowi przydomek „Zuchowatych”[3].
Po przekroczeniu Wisły pułk walczył pod Józefowem i Urzędowem. Pod Jastkowem wspierał nowo sformowany 4 pułk pułkownika Roji. W końcu sierpnia pułk walczył pod Raśną i Wysokiem Litewskiem. W pierwszych dniach września przegrupował się na Wołyń na linię Stochodu i Styru i do grudnia prowadził ciężkie walki w rejonie Kołki – Koszyszcze – Stowygoroże[3].
W końcu kwietnia 1916 roku, wspólnie z innymi oddziałami 1 Brygady Legionów obsadził rejon na północ od „Polskiej Góry” pod wsią Kostiuchnówka. Gdy trwała Ofensywa Brusiłowa, rankiem 4 lipca nastąpił ostrzał artyleryjski i natarcie piechoty rosyjskiej na polskie pozycje i rozpoczęła się Bitwa pod Kostiuchnówką[5]. Na prawym skrzydle była 128. Brygada Honwedów, a na lewym skrzydle 11. Dywizja Kawalerii, jednak już w pierwszym dniu, Węgrzy opuścili okopy. Jednak przeciwnatarcie 5. pułku piechoty doprowadziło do odzyskania pozycji. 5 lipca o godzinie 2.30 nad ranem. 3. pp odbił Rosjanom i utrzymał Polską Górę. W najtrudniejszej sytuacji znalazł się I/ 5 pp. Batalion musiał walczyć w okrążeniu. Pomimo odparcia w dniu 6 lipca szarży 11 rosyjskich szwadronów 16. Dywizji Kawalerii, w wyniku przewagi ilościowej Rosjan, oddziały 5 pp. o godzinie 15.00 otrzymały rozkaz wycofania się[6] na linię Stochodu. Mimo wycofania się armii austro-węgierskiej, za sprawą długiego oporu polskich Legionów odniesiono ważny sukces strategiczny, zapobiegając przełamaniu frontu mogącemu spowodować całkowitą dezorganizację frontu na tym odcinku[7].
W wydanym po bitwie rozkazie z 11 lipca Piłsudski napisał: ...najcięższe działanie bojowe spadło tym razem na pułk 2 mojej brygady, pułk „zuchowatych” Berbeckiego. Pułk stracił swego dowódcę ciężko rannego, obu komendantów batalionów zabitych, więcej niż połowa oficerów i prawie połowa żołnierzy spłaciła krwią serdeczną dług Ojczyźnie i sławie wojska – i pomimo to, pułk zmniejszony w składzie wyszedł wyczerpany fizycznie, nie moralnie. Boje pułku Berbeckiego [...] zaliczonymi być muszą do najsławniejszych, jakie Brygada przeżyła. [...] Dziękuję oficerom i żołnierzom pułku Berbeckiego [...] za dzielną pracę i bohaterstwo w tych walkach.
Spod Kostiuchnówki, pułk został wycofany nad Stochód. Tu do października prowadził jeszcze szereg walk – pod Dubniakami, Rudką Mizyńską i Sitowiczami. W połowie października został przewieziony do Baranowicz. Zaś w końcu listopada został przetransportowany do Pułtuska[8], gdzie miał stanowić podstawę do tworzenia przyszłych sił zbrojnych przy boku Niemców. Tu wszedł w podporządkowanie dowódcy III Brygady Legionów płk. Szeptyckiego.
W okresie istnienia pułku w walkach zginęło 32 oficerów i 304 szeregowych, rannych zostało 1176 oficerów oraz szeregowych[1].
Pod koniec 1916 kapelanem pułku został mianowany ks. Henryk Ciepichałł[9].
Według raportu porannego z 25 czerwca 1917 roku stan zaprowiantowanych liczył 83 oficerów i 1629 szeregowych, w tym 72 urlopowanych oraz 189 koni[10].
W czasie kryzysu przysięgowego żołnierze pułku pochodzących z Królestwa Polskiego odmówili złożenia przysięgi na wierność Cesarzowi Niemieckiemu. 16 lipca 1917 roku 502. legionistów, którzy odmówili złożenia przysięgi zostało odesłanych do obozu internowania w Szczypiornie (115 z I baonu, 191 z II baonu i 196 z III baonu). 29 lipca do obozu internowania odesłanych zostało kolejnych 20 legionistów, którzy odmówili złożenia przesięgi (odpowiednio z poszczególnych batalionów 8+8+4)[11]. Część legionistów będących obywatelami Austro-Węgier, w geście solidarności, odmówiła pełnienia służby w Polskim Korpusie Posiłkowym i została wcielona do cesarskiej i królewskiej armii. Dla obu tych grup „Zuchowatych” dzień 17 lipca 1917 roku jest ostatnim dniem istnienia pułku[12][3]. W tym dniu pułk został rozwiązany[4]. Proces rozformowywania trwał jeszcze kilka tygodni.
23 lipca 1917 roku stan ewidencyjny pułku wynosił 48 oficerów i 931 szeregowców, w tym 47 oficerów i 872 szeregowców – poddanych austro-węgierskich oraz 59 szeregowców – „królewiaków”, którzy odmówili złożenia przysięgi. Podporucznik Stefan Rowecki, jako poddany Królestwa Polskiego złożył przysięgę 24 lipca 1917 roku[13]. 2 sierpnia 1917 roku w Więzieniu Fortecznym Wojsk Polskich przy ulicy Dzikiej i Gęsiej w Warszawie komendant Żandarmerii Polowej porucznik Norbert Okołowicz odebrał przysięgę od 7 aresztowanych obywateli Królestwa Polskiego – żołnierzy 5 pp[14]. 13 sierpnia 1917 roku ze służby w Polskim Korpusie Posiłkowym zostało zwolnionych 14 oficerów pułku na czele z kapitanami: Józefem Wilczyńskim i Alojzym Konasem oraz porucznikiem Stanisławem Skwarczyńskim[15].
27 i 28 sierpnia 1917 roku pułk został przetransportowany koleją z Zegrza do Galicji. 27 sierpnia o godz. 6.10 odjechał transport nr 93609, w którym znajdowało się 26 oficerów, 417 szeregowców, 100 koni i 35 wozów. Następnego dnia o godz. 9.30 odjechał transport nr 93610 z II rzutem pułku. Oba transporty pobierały prowiant 28 sierpnia na stacji w Koluszkach[uwaga 1]. Po przybyciu transportów pułk został rozlokowany w Siedliskach. 16 września 1917 roku Komenda Oddziału Uzupełniającego otrzymała polecenie skierowania do Siedlisk 60 żołnierzy pod dowództwem oficera celem odbioru „materiału skarbowego po 5 pułku piechoty”[16]. Tego samego dnia dowódca Polskiego Korpusu Posiłkowego, pułkownik Zygmunt Zieliński „uwolnił ze służby Polskim Korpusie Posiłkowym” 39 oficerów na czele z kapitanem Michałem Tokarzewskim, którzy wyrazili chęć wstąpienia do c. i k. armii[17].
Od 18 do 25 września 1917 roku, w czterech transportach, wyjechało łącznie 27 oficerów i 830 żołnierzy pułku, którzy zrezygnowali ze służby w PKP i wyrazili chęć służby w c. i k. armii:
Transport nr 33163 wyjechał ze stacji kolejowej Przemyśl. Pozostałe transporty odjechały ze stacji Bakończyce. Pododdziały pułku do stacji załadowczych udawały się marszem. W czasie marszu przez miejscowości obowiązywał zakaz śpiewu[18].
Prawa strona wykonana była z czerwonego jedwabiu. W środku znajdował się w wieńcu laurowym herb dwupolowy Rzeczypospolitej pod koroną. U góry widniał napis „WOJSKO POLSKIE” na dole „PUŁK 5-TY PIECHOTY”. Na lewej stronie, na białym tle znajdował się herb dwupolowy Rzeczypospolitej, a na dole data „1914-1916”[19].
Żołnierze byłego 5 pułku piechoty Legionów Polskich, którym Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz nadał dekretem z 17 maja 1922 Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari[22]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.