3 szwadron pionierów

3 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.

3 szwadron pionierów

Historia
Państwo
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	rtm. Michał Zakrzewski
Ostatni	rtm. Wacław Bartosiak
Działania zbrojne
kampania wrześniowa bój pod Brochowem (14–15 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Poznań
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	3 DK (1924–1929) Wlkp BK (1937–1939)

Historia szwadronu

W listopadzie 1924 został sformowany szwadron pionierów przy 3 Dywizji Kawalerii^[1][2]. 21 listopada 1924 minister spraw wojskowych przydzielił rotmistrza Michała Zakrzewskiego z 16 pułku ułanów na stanowisko dowódcy szwadronu^[1]. Szwadron wchodził w skład 3 Dywizji Kawalerii w Poznaniu. 6 listopada 1924 generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem O.I.Szt.Gen. 11750 Org. ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 3 DK:

• otok na czapkach rogatywkach czarny,
• proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza pąsowo-czarne (barwa pąsowa u góry, barwa czarna zaś u dołu),
• na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) i litery „3D”^{[uwaga 1]}.

Osobny artykuł: Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego.

Szwadron stacjonował w Poznaniu^[4].

Od sierpnia 1926 formacją ewidencyjną szwadronu był 15 pułk ułanów w Poznaniu. W związku z powyższym do tego oddziału przeniesieni zostali rotmistrz Michał Zakrzewski oraz porucznicy: Antoni Buczyński, Kazimierz Stefanowski i Witold Skarżyński, z pozostawieniem na zajmowanych stanowiskach w szwadronie pionierów^[5].

1 października 1926 szwadron został oddany pod inspekcję gen. dyw. Edwardowi Śmigły-Rydzowi^[4].

4 sierpnia 1927 minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów^[6].

24 lutego 1928 minister spraw wojskowych ustalił otok szkarłatny na czapkach oficerów i szeregowych szwadronów pionierów^[7].

W 1929, po rozwiązaniu dywizji, został podporządkowany dowódcy Brygady Kawalerii „Poznań” i przemianowany na szwadron pionierów BK „Poznań”^[8].

W 1930 pododdział został przemianowany na 3 szwadron pionierów^[9].

13 sierpnia 1931 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów^[10].

Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również nadzór nad właściwym wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów. Był on również kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich^[11].

Od 1937 szwadron wchodził w skład Wielkopolskiej Brygady Kawalerii^[12]. Do października tego roku szwadron został zreorganizowany^[13]. W 1939 najprawdopodobniej stacjonował w Koszarach im. Władysława Łokietka przy ul. Marcelińskiej^[14].

Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca 15 pułk ułanów był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 3 i uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 3^[15][16]. Obie jednostki były mobilizowane w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym^[17][16]. 23 sierpnia 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr VII. Początek mobilizacji został wyznaczony na godz. 6.00 następnego dnia^[18]. Mobilizacja odbyła się w terminie (szwadronu A+36, uzupełnienia marszowego A+50) i zgodnie z elaboratem mob. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat.^[19] 27 sierpnia szwadron osiągnął pogotowie marszowe. Uzupełnienie marszowe było jednostką podległą dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII, a zaopatrywaną przez dowódcę Armii „Poznań”^[20]. Zmobilizowany szwadron pionierów nr 3 i jego uzupełnienie marszowe przynależały pod względem ewidencji do Ośrodka Zapasowego Kawalerii „Kraśnik”^[21].

W czasie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 3 walczył w składzie Wielkopolskiej BK^[22][23]. Resztki szwadronu, które dotarły do Warszawy zostały włączone do szwadronu pionierów nr 6 Zbiorczej Brygady Kawalerii (rotmistrz Bartosiak został zastępcą dowódcy szwadronu, a porucznik Bülow dowódcą plutonu)^[24].

Kadra szwadronu

Dowódcy szwadronu

• rtm. Michał Zakrzewski (XI 1924^[1][2] – 1 I 1928^[25])
• mjr kaw. Oskar Stetkiewicz (1 I 1928^[26] – III 1930^[8])
• rtm. Stanisław Kossowski (VI 1930^[27][28] – 1935)
• rtm. Wacław Bartosiak^{[uwaga 2]} (1935 – 1939^[29][30])

Obsada personalna w marcu 1939^[29]

• dowódca szwadronu – rtm. Wacław Bartosiak
• por. kaw. Kazimierz Jałozo
• por. kaw. Przemysław Czarnocki (do 1 VI 1939^[31])

Obsada personalna we wrześniu 1939^{[uwaga 3]}

• dowódca szwadronu – rtm. Wacław Bartosiak
• zastępca dowódcy szwadronu – por. kaw. Franciszek Brzozowski †10 IX 1939 Walewice^[36]
• dowódca I plutonu – por. kaw. Gebhardt Bülow (7 psk)
• dowódca II plutonu – por. kaw. Józef Dymitr Haraszewski^{[uwaga 4]}
• dowódca III plutonu – ppor. kaw. rez. Arnold Ronke
• dowódca IV plutonu – ppor. kaw. rez. Karol Twardowski
• szef szwadronu – st. wachm. Franciszek Kaczmarek
• w szwadronie – pchor. rez. Stanisław Ponikiewski^{[uwaga 5]}

Kawalerowie Virtuti Militari^[39]

Osobny artykuł: Kawalerowie Virtuti Militari 1939–1945.

• rtm. Wacław Bartosiak
• por. kaw. Franciszek Brzozowski
• ppor. kaw. rez. Karol Twardowski
• st. wachm. Franciszek Kaczmarek

Uwagi

1. Wzór, wymiary i sposób umieszczania wyżej wymienionych odznak i barw – według przepisów o ubiorze polowych WP^[3].
2. Wacław Bartosiak ur. 27 lipca 1897 w Warszawie, w rodzinie Szczepana i Klementyny z Kulczyńskich. Oficer 9 szwadronu pionierów w Baranowiczach. Zastępca dowódcy 10 szwadronu pionierów w Bydgoszczy. Rotmistrz ze starszeństwem z 1 stycznia 1935. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał kolejno w Braunschweig, Hadmar i Oflagu VI B Dössel.
3. Juliusz S. Tym w obsadzie personalnej wymienił ppor. lek. rez. Klemensa Friedel (ur. 7 stycznia 1911) na stanowisku lekarza i por. kaw. Józefa Dymitra Haraszewskiego na stanowisku dowódcy II plutonu^[32]. Roman Abraham oraz Piotr Bauer i Bogusław Polak nie wymienili porucznika Haraszewskiego w obsadzie szwadronu natomiast na stanowisku dowódcy IV plutonu wykazali pchor. rez. Stanisława Ponikiewskiego^[33][34]. Odwrotnie podał Jan Przemsza-Zieliński^[35].
4. por. kaw. Józef Dymitr Haraszewski ur. 3 września 1908. 1 czerwca 1939 został przeniesiony do szwadronu^[31].
5. pchor. rez. Stanisław Ponikiewski ur. 21 marca 1918 w Brylewie, w rodzinie Hipolita i Elizy z Kęszyckich. Był młodszym bratem Józefa (1916–1943). Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (XII rocznik 1937–1938). Praktykę odbył w 3 szwadronie pionierów^[37]. W niemieckiej niewoli, a następnie więzień obozów koncentracyjnych Buchenwald i Mittelbau-Dora. 20 lub 21 marca 1945 został zamordowany w m. Salca (Kreis Nordhausen Am Hartz)^[38].

Przypisy

1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688.
2. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 81.
3. Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 44 z 6 listopada 1924, poz. 640.
4. Kośmider 2009 ↓, s. 245.
5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 247.
6. Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz. 268.
7. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 lutego 1928, poz. 66.
8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
9. Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 51.
10. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 25 z 13 sierpnia 1931, poz. 315.
11. Bałtusis 1940 ↓, s. 68–69.
12. Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 28, 30.
13. Tym 2013 ↓, s. 60.
14. Tym 2009 ↓, s. 61.
15. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 204.
16. Zarzycki 1995 ↓, s. 63.
17. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 204.
18. Zarzycki 1995 ↓, s. 218.
19. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094, 1095.
20. Zarzycki 1995 ↓, s. 252.
21. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 183.
22. Abraham 1990 ↓, s. 11.
23. Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 34.
24. Głowacki 1985 ↓, s. 311.
25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 20 stycznia 1928, s. 6.
26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 20 stycznia 1928, s. 4.
27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 209.
28. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 665.
29. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 719.
30. Tym 2004 ↓, s. 67.
31. Tym 2004 ↓, s. 58.
32. Tym 2004 ↓, s. 75.
33. Abraham 1990 ↓, s. 282.
34. Bauer i Polak 1983 ↓, s. 491.
35. Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 379.
36. Abraham 1990 ↓, s. 296.
37. Radomyski 1992 ↓, s. 82, 108.
38. Stanisław Ponikiewski. Historia Gminy Krzemieniewo. [dostęp 2022-05-08].
39. Abraham 1990 ↓, s. 305.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
• Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
• Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
• Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
• Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
• Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
• Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (228), 2009. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
• Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.

Linki zewnętrzne

• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-04-23].