Żołnierz i śmiejąca się dziewczyna

Żołnierz i śmiejąca się dziewczyna albo Oficer i roześmiana dziewczyna (niderl. De Soldaat en het Lachende Meisje) – obraz Jana Vermeera datowany na lata około 1658. Obraz jest obecnie eksponowany we Frick Collection w Nowym Jorku.

Żołnierz i śmiejąca się dziewczyna

De Soldaat en het Lachende Meisje

Autor	Jan Vermeer
Data powstania	ok. 1658
Medium	olej na płótnie
Wymiary	50,48 × 46,04 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Nowy Jork
Lokalizacja	Frick Collection

Pieter de Hooch, Pijąca kobieta z dwoma mężczyznami i służącą, ok. 1658, National Gallery w Londynie

Obraz ten należy do grupy dzieł Vermeera, które powstały pod koniec lat 50. XVII wieku, a więc na początku dojrzałego okresu jego twórczości. Obrazy te (Dziewczyna czytająca list, Mleczarka i Żołnierz i śmiejąca się dziewczyna) przedstawiają sceny rozgrywające się w tym samym wnętrzu. Malarz za każdym razem umieszcza postaci w kącie pomieszczenia, z którego lewej strony znajduje się okno, będące źródłem światła. Taką kompozycję Vermeer zaczerpnął od Pietera de Hoocha (np. Pijąca kobieta z dwoma mężczyznami i służącą)^[1].

Obraz przedstawia wspomniany już kąt pomieszczenia i siedzącą przy stole parę: żołnierza i dziewczynę. Z lewej strony obrazu znajduje się uchylone okno, a na ścianie w tle – mapa. Przez okno wpada do pomieszczenia światło, które oświetla dziewczynę; mężczyzna natomiast pozostaje w cieniu. Jego twarz jest widoczna tylko częściowo, gdy siedzi on odwrócony plecami do widza. Zwrócony jest w stronę dziewczyny, znajdującej się naprzeciw niego. Roześmiana dziewczyna patrzy na oficera, trzymając w rękach kieliszek.

Mapę, którą Vermeer umieścił także w tle obrazu Kobieta w błękitnej sukni, wykonał w 1620 roku Balthasar Florisz van Berckenrode^[2]. Przedstawia ona Holandię i Fryzję Zachodnią, ale ukazane inaczej, niż obecnie: nie zgodnie z kierunkiem północ-południe, ale wzdłuż osi wschód zachód^[3]. U góry mapy biegnie napis: NOVA ET ACCURATA TOTIUS HOLLANDIAE WESTFRISIAEQ(VE) TOPOGRAPHIA^[3].

Płótno ukazuje scenę, w której żołnierz chce uwieść dziewczynę przy pomocy wina. Podobną tematykę Vermeer podjął już wcześniej, w obrazie Pijana dziewczyna śpiąca przy stole. Norbert Schneider przypuszcza, że także mocne kontrasty światłocieniowe mają związek z przesłaniem obrazu: oto pozostający w cieniu oficer jest symbolem nieczystych zamiarów, a oświetlona dziewczyna symbolizuje niewinność.

Uwagę badaczy zwróciła duża różnica w wielkości przedstawionych postaci – głowa mężczyzny jest niemal dwa razy większa od dziewczyny, choć oboje siedzą blisko siebie. Perspektywa taka jest poprawna z geometrycznego punktu widzenia, ale dość niezwykła, jak na XVII-wieczne malarstwo. Amerykanin Joseph Pennell w 1891 roku, opierając się na tym właśnie obrazie, zasugerował jako pierwszy, że Vermeer mógł posługiwać się podczas malowania urządzeniem, zwanym camera obscura^[4].

Przypisy

1. Alejandro Vergara, Vermeer and the Dutch Interior, Madrid, 2003, s. 251–252 [na:] https://web.archive.org/web/20040817115107/http://essentialvermeer.20m.com/cat_about/open.htm#Alej
2. AlbertA. Blankert AlbertA., Vermeer van Delft, AntoniA. Ziemba (tłum.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, s. 181, ISBN 83-221-0534-7, OCLC 69481260.
3. Norbert Schneider, Tout l’oeuvre peint de Vermeer, „Taschen”, 2004, ISBN 3-8228-0971-3, s. 31.
4. Philip Steadman Vermeer and the Camera Obscura.

Bibliografia

• AlbertA. Blankert AlbertA., Vermeer van Delft, AntoniA. Ziemba (tłum.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, ISBN 83-221-0534-7, OCLC 69481260. Brak numerów stron w książce
• Schneider Norbert, Tout l’oeuvre peint de Vermeer, „Taschen”, 2004, ISBN 3-8228-0971-3.

Linki zewnętrzne

• O obrazie na stronie muzeum. collections.frick.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)]. (ang.)