Żagiew wielogłowa

Żagiew wielogłowa (Polyporus umbellatus (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Żagiew wielogłowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	żagiew
Gatunek	żagiew wielogłowa
Nazwa systematyczna
Polyporus umbellatus (Pers.) Fr. Syst. mycol. (Lundae) 1: 354 (1821)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Polyporus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus umbellatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Polyporus^[1].

Synonimy naukowe:

• Boletus ramosissimus Scop. 1772
• Boletus ramosus Vahl 1797
• Boletus umbellatus Pers. 1801
• Cerioporus umbellatus (Pers.) Quél. 1888
• Cladodendron umbellatum (Pers.) Lázaro Ibiza 1916
• Cladomeris umbellata (Pers.) Quél. 1886
• Dendropolyporus umbellatus (Pers.) Jülich 1982
• Fungus ramosissimus (Scop.) Paulet 1793
• Grifola ramosissima (Scop.) Murrill 1904
• Grifola umbellata (Pers.) Pilát 1934
• Merisma umbellatum (Pers.) Gillet 1878
• Pocillaria umbellata (Pers.) Kuntze 1891
• Polypilus ramosissimus (Scop.) Bondartsev & Singer 1941
• Polypilus umbellatus (Pers.) P. Karst. 1882
• Polyporus chuling Shirai 1905
• Polyporus ramosissimus (Scop.) J. Schröt. 1888
• Sclerotium giganteum Rostr. 1889^[2].

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: huba okółkowa, żagiew okółkowa, wielogłówka okółkowa^[3].

Morfologia

Ze wspólnego trzonu wyrastają rozgałęzione, gęste zbiorowiska licznych owocników, kształtem przypominające nieregularne, kuliste formy o średnicy 10 – 50 cm^[4].

Kapelusz

Średnicy 2–4 cm, nieregularny, z włókniście zamszową i łuskowato popękaną powierzchnią. Łuski ochrowo-brązowe do siwo-brązowych^[4].

Rurki

1–1,5 mm długości, słomkowożółte, daleko zbiegające na trzon^[4].

Trzon

Białawy, czasem kremowy, nieregularnie przyłączony do sąsiednich trzonów, wyrastający z rozgałęzionej miąższowej podstawy – skleroty, pobierającej składniki odżywcze z podłoża^[4].

Miąższ

Białawy, mięsisty; zapach przyjemny, przypomina koper; smak przyjemny, z cierpkim posmakiem^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, bezbarwne, 7–10 × 3–4 µm^[4].

Gatunki podobne

Jadalna żagwica listkowata (Grifola frondosa). Jej pojedyncze kapelusze mają łopatkowaty, kształt wachlarzowaty, łopatkowaty, klinowaty bez centralnie osadzonych trzonów^[5].

Występowanie i siedlisko

W Polsce gatunek rzadki. Do 2020 r. podano około 100 jego stanowisk^[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Niemczech, Danii, Estonii, Litwie, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii^[3]. W latach 1983–2014 objęty był ochroną ścisłą, a od roku 2014 ochroną częściową. Dopuszczone jest pozyskiwanie owocników w celach gospodarczych po uzyskaniu stosownych zezwoleń^[5].

Naziemny grzyb saprotroficzny^[5]. Pojawia się od lata do jesieni na korzeniach żywych drzew liściastych i przy pniach. W tym samym miejscu owocuje przez wiele lat^[4]. Stwierdzono występowanie na klonach, bukach i dębach. Owocniki pojawiają się od czerwca do października^[3][7].

Znaczenie

• Grzyb jadalny, nadaje się na zupę grzybową. Popularny zwłaszcza we wschodniej Słowacji^[4].
• Grzyb leczniczy. Ma działanie przeciwnowotworowe, immunomodulacyjne, hepatoprotekcyjne i antyastmatyczne^[8].