Święty Franciszek i sceny z jego życia (obraz Berlinghieriego)

Święty Franciszek i sceny z jego życia (wł. San Francesco e storie della sua vita) – średniowieczny obraz autorstwa Bonaventury Berlinghieriego, znajdujący się w kościele San Francesco w Pescii.

Święty Franciszek i sceny
z jego życia

Autor	Bonaventura Berlinghieri
Data powstania	1235
Medium	tempera na desce
Wymiary	160 × 123 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Pescia

Obraz Bardelliego do XIX wieku przysłaniający ikonę

Historia

Obraz został odkryty przypadkowo w latach 80. XIX w., gdy zdjęto zewnętrzny obraz z XVI w. ołtarza Kaplicy Niepokalanego Poczęcia NMP w kościele pw. Św. Franciszka w Pescii. Płótno okrywające średniowieczną ikonę, przedstawiające Chwałę aniołów, jest autorstwa Alessandra Bardelliego (1583–1633). Na obrzeżu ikony znaleziono podpis artysty i datę. Obraz pochodził z pierwszego kościoła w Pescii dedykowanego Biedaczynie z Asyżu. Namalowany został zaledwie dziewięć lat po śmierci Asyżanina, stanowi więc jedno z pierwszych jego wyobrażeń ikonograficznych. Dokładnie w 1235 rodzina Mainardich ufundowała w mieście Kaplicę św. Franciszka. Możliwe, że obraz był częścią nastawy ołtarzowej w kaplicy Mainardich^[1][2].

Opis

Centralną część ikony zajmuje postać Franciszka z Asyżu, ubranego w ciemny habit franciszkański, przepasany białym sznurem, z kapturem na głowie. Święty ma brodę. Na głowie zaznaczono tonsurę mniszą. W lewej ręce trzyma ewangeliarz. Na prawej, otwartej dłoni, podobnie jak na lewej oraz bosych stopach zaznaczono ślady stygmatów. Święty miał je otrzymać w 1224 na La Vernie w Toskanii, co potwierdzają wczesne źródła franciszkańskie. Zauważono, że w pewnym momencie musiano domalować aureolę, która częściowo zakrywała zakończenie kaptura^[3]. Na wysokości pleców Franciszka artysta umieścił dwa tonda z aniołami. Oba boki dzieła wypełniają sceny z życia świętego, po trzy z każdej strony. Zgodnie z ruchem wskazówek zegara, zaczynając od górnego prawego narożnika są to^[4]:

• Uzdrowienie kalek
• Uzdrowienie kulawych
• Cud nad opętanymi
• Uzdrowienie dziewczynki
• Kazanie do ptaków
• Stygmatyzacja

Jest to pierwsze znane przedstawienie ikonograficzne scen z życia św. Franciszka. Notuje się związki stylistyczne z miniaturami bizantyjskimi. Rzuca się w oczy archaiczny sposób przedstawiania postaci – stoją one przodem, nie mają rysów osobistych, lecz schematyczne. Ikonę poddano pracom konserwatorskim w latach 1981–1982^[5][6].

Przypisy

1. Giovanni Battista Cavalcaselle, Joseph Archer Crowe: Storia della pittura in Italia dal secolo II al secolo XVI, I, Dai primi tempi alla morte di Giotto. Florencja: 1875, s. 242. (wł.).
2. V. Schmidt: Tavole dipinte. Tipologie, destinazioni e funzioni (secoli XII-XIV). W: L'arte medievale nel contesto. Mediolan: 2001, s. 214. (wł.).
3. G. Sinibaldi: San Francesco e storie della sua vita, scheda 5. W: G. Sinibaldi, G. Brunetti: Pittura Italiana del Duecento e Trecento, catalogo della mostra giottesca di Firenze del 1937. Florencja: 1981, s. 15–19. OCLC 987971924. (wł.).
4. Chiara Frugoni: Francesco e l'invenzione delle stimmate. Una storia per parole e immagini fino a Bonaventura e Giotto. Turyn: Einaudi, 1993, s. 323. ISSN 9788806192235. (wł.).
5. Viktor Lazarev: Storia della pittura bizantina. Turyn: 1967. OCLC 958953407. Brak numerów stron w książce
6. V. Pace. Modelli da Oriente nella pittura duecentesca su tavola in Italia. „Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz”. 44 (1), s. 33, 2000. Kunsthistorisches Institut in Florenz – Max-Planck-Institut. ISSN 1120-2513. (wł.).