Święta Apolonia (obraz Francisca de Zurbarána)

Święta Apolonia (hiszp. Santa Apolonia) – obraz Francisca de Zurbarána przedstawiający św. Apolonię z Aleksandrii^[1].

Święta Apolonia

Santa Apolonia

Autor	Francisco de Zurbarán
Data powstania	1636
Medium	olej na płótnie
Wymiary	113 × 66 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Paryż
Lokalizacja	Luwr

Święta Łucja – pendant Św. Apolonii.

Okoliczności powstania

Święta Apolonia należy do serii obrazów przedstawiających święte dziewice^[a], namalowanych przez Zurbarána i jego warsztat. Powstały w odpowiedzi na liczne zlecenia napływające z różnych instytucji religijnych. Święte Zurbarána to zwykle młode i bardzo eleganckie postacie kobiece, przepełnione pięknem i spokojem, ukazane bez oznak bólu czy cierpienia. Mają niewiele cech mistycznych, mimo że każda z nich posiada atrybuty związane z męczeństwem lub nadprzyrodzonym wydarzeniem, w którym brały udział. Obrazy były krytykowane przez część duchowieństwa, które uważało pompatyczne i ozdobne stroje świętych za nieprzyzwoite, twierdząc, że wyglądają jak zwykłe damy, a nie święte dziewice. Zurbarán bronił się przed krytyką, argumentując, że piękne stroje nadawały postaciom realizm i wzmacniały kult wiernych^[2].

Opis obrazu

Święta Apolonia, dziewica, męczennica i święta Kościoła katolickiego, żyła w IV w. Zginęła podczas prześladowań chrześcijan, gdyż nie wyrzekła się Boga. Została przedstawiona jako piękna, młoda dama, mimo że w czasie swojego męczeństwa była już w podeszłym wieku^[b]. Jest ubrana w jedwabny strój o delikatnych, harmonijnych kolorach. Jej atrybutami są: korona ze świeżych kwiatów jako symbol dziewictwa, liść palmowy jako symbol męczeństwa oraz szczypce z zębem symbolizujące narzędzie jej męki. Według legendy prześladowcy Apolonii połamali i wyrwali jej zęby, a ona sama rzuciła się na stos przygotowany do spalenia. Zurbarán łagodzi tragiczną historię świętej, nadając jej spokojny wygląd młodej kobiety o lekko zaróżowionych policzkach. Święta jest zwrócona w prawo, prawdopodobnie w kierunku ołtarza^[1].

Obraz prawdopodobnie został namalowany do głównego ołtarza kościoła klasztoru de la Merced Descalza w Sewilli (obecnie siedziba Muzeum Sztuk Pięknych w Sewilli), razem z wizerunkiem Świętej Łucji^[1]. Oba obrazy miały takie samy wymiary i format. Radiografia Św. Apolonii wykazała, że górna część płótna miała kształt łuku, podobnie jak wizerunek św. Łucji, ale została poszerzona. W lewym dolnym rogu znajduje się inskrypcja S. POLO/NIA^[3].

Proweniencja

Obraz prawdopodobnie pochodzi z klasztoru de la Merced Descalza w Sewilli. W 1810 razem z pendantem znajdował się w Alkazarze w Sewilli, a w 1852 w prywatnej kolekcji marszałka Soulta. 17 kwietnia 1867 Muzeum w Luwrze zakupiło obraz od spadkobierców Soulta^[3].

Uwagi

1. Chociaż wszystkie są nazywane świętymi dziewicami, dwie z nich: Elżbieta Aragońska i Matylda von Ringelheim były królowymi i miały dzieci, a na obrazach jako atrybut mają koronę.
2. Juan Interián de Ayala w traktacie dla malarzy El pintor cristiano y erudito z 1730 twierdził, że dziewice nie traciły piękna ani młodości.