Loading AI tools
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łapsze Wyżne (słow. Vyšné Lapše, węg. Felsőlápos, niem. Oberlapsch[4]) – wieś spiska w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Łapsze Niżne[5][6].
wieś | |
Panorama centrum Łapsz Wyżnych od strony północnej | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
665 m n.p.m. |
Liczba ludności (2020) |
976[1] |
Strefa numeracyjna |
18 |
Kod pocztowy |
34-442[2] |
Tablice rejestracyjne |
KNT |
SIMC |
0443358 |
Położenie na mapie gminy Łapsze Niżne | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego | |
49°23′42″N 20°11′35″E[3] | |
Strona internetowa |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łapsze Wyżne. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Łapsze Wyżne leżą na Pogórzu Spiskim w etnograficznym regionie Spisza. Miejscowość położona jest na wysokości 635–670 m w głębokiej dolinie potoku Łapszanka, na wschodnich stokach Trybskiej Przełęczy. Leży wzdłuż drogi Trybsz – Niedzica. Na północ od wsi wznosi się grzbiet ze szczytem Grandeus (795 m), od południa najwyższe wzniesienie Magury Spiskiej – Kuraszowski Wierch.
Wieś zajmuje 1685 ha, z czego 35% pokrywają lasy, a 16% łąki i pastwiska. Potok płynący po południowej stronie Kurasówki zawiera silnie zmineralizowaną wodę chlorkowo-sodową (woda siarczkowa), która w przeszłości była wykorzystywana w lecznictwie[potrzebny przypis].
Pierwsze wzmianki o wsi Łapsze pochodzą z lat 1340, następnie z 1463 i 1469 r. Samodzielna parafia rzymskokatolicka wzmiankowana jest w roku 1660. Według tradycji ustnej przez blisko 200 lat, od XV–XVI wieku, Łapsze Wyżne zamieszkiwali Wołosi. Opuścili je z niejasnych przyczyn z końcem XVII w. (sama nazwa Łapsze jest pochodzenia wołoskiego)[7].
Po I wojnie światowej wieś znalazła się w granicach Polski. W 1920 wybuchł pożar, który zniszczył 80 domów. Wiele mieszkańców wsi wtedy wyemigrowało. Po pożarze wzniesiono murowane domy, stojące do dziś wzdłuż głównej ulicy. Pożary niszczyły wieś jeszcze kilkukrotnie. Do 1931 r. przetrwała tu pańszczyzna kościelna.
Z dniem 1 września 1939 r. Łapsze zostały okupowane, a następnie włączone do Słowacji. Latem 1944 r. wybudowano drogę, a jesienią Niemcy rozpoczęli budowę umocnień, które w styczniu 1945 posłużyły im do krótkiej obrony.
W 1960 r. wieś została zelektryfikowana. Następnie zintegrowano klasy słowackojęzyczne z polskojęzycznymi.
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
We wsi jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[9]. Tradycyjnym ubiorem był strój spiski w odmianie kacwińskiej[10].
W Łapszach działają dwa zespoły regionalne oraz orkiestra dęta i straż pożarna o ponad 100–letniej tradycji. Miejscowa szkoła jako pierwsza po beatyfikacji Jana Pawła II przyjęła imię bł. Jana Pawła II.
Lata | Ludność |
---|---|
1880 | 1000 |
1890 | 966 |
1900 | 801 |
1910 | 722 |
1921 | 602 |
1930 | 637 |
1950 | 617 |
1960 | 671 |
1970 | 691 |
1991 | 822 |
1995 | 875 |
2000 | 899 |
2011 | 933 |
[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.