Zamek Sieniawskich w Międzybożu
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek Sieniawskich w Międzybożu – obronny zamek wznieśli Koriatowicze, którzy okoliczne dobra w 1366 r. dostali od króla Polski Kazimierza Wielkiego[1].
 Zamek w 2020 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy |
1366 r. |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Zniszczono |
1914-18, 1939-45 |
| Pierwszy właściciel |
Koriatowiczowie |
| Kolejni właściciele |
Mikołaj Sieniawski, Rafał Sieniawski, Czartoryscy, ks. Adam Czartoryski |
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°26′19″N 27°24′10″E | |
| Strona internetowa | |
W 2 połowie XIII wieku tereny te opanował litewski książę Olgierd[2]. W 1366 król Kazimierz Wielki po opanowaniu Podola nadał Międzybóż księciu Lubartowi, jednak przypuszczalnie warownia istniała tu już wcześniej[2]. Następnie Międzybóż znalazł się w rękach możnego rodu Koriatowiczów. Na początku XVI wieku Międzyboż był własnością Marcina Zborowskiego[3]. W 1540 roku kupił od niego Międzybóż hetman wielki i wojewoda ruski Mikołaj Sieniawski i w posiadaniu jego rodu zamek pozostawał przez około 200 lat[3]. W tym okresie Mikołaj Sieniawski przeszedł na wyznanie kalwińskie[3]. Obiekt przypuszczalnie został wzmocniony o nowe fortyfikacje około XVI wieku oraz zbudowano na terenie zamku nowy pałac z wczesnorenesansową attyką. Zamek musiał być już ówcześnie mocną fortyfikacją, ponieważ w 1566 roku Mikołaj Sieniawski zdołał się w nim obronić przed Tatarami, mimo niewielkiej załogi broniącej warowni[2]. Na znak powrotu rodziny do katolicyzmu w 1591 roku na dziedzińcu zamkowym Rafał Sieniawski polecił zbudować renesansową kaplicę pod wezwaniem św. Stanisława[3]. W 1666 zamek obronił się podczas oblężenia wojsk turecko-kozacko-tatarskich[2]. W 1672 zamek, na mocy Traktatu buczackiego, wydano w ręce Turków, którzy zbudowali w nim meczet. Wkrótce po bitwie pod Wiedniem w 1683 r. zamek opanował Sieniawski, który rok później od króla Jana III Sobieskiego otrzymał go w dziedziczne władanie[4][2] W czasie, gdy był rezydencją baszów tureckich, był przez nich odrestaurowany w stylu wschodnim[4][5].
W 1730 roku na skutek małżeństwa Augusta Aleksandra Czartoryskiego z Zofią z Sieniawskich, wdową po Stanisławie Denhoffie, Międzybóż, wraz z ogromną fortuną Sieniawskich, przeszedł we władanie Czartoryskich[2]. Miasto stało się przez to administracyjną „stolicą" dóbr podolskich rodu Czartoryskich[2].
Od września 1790 r. do lipca 1791 r. stacjonował tu Tadeusz Kościuszko, który dowodził stąd czterema pułkami na Podolu i Wołyniu[3][5]. W czasach Czartoryskich w zamku istniała szkoła powiatowa. Ks. Adam Czartoryski był gorliwym zwolennik szerzenia oświaty wśród swych poddanych, darował zamek na szkołę, która została otwarta 10 października 1814 r. w obecności licznie zgromadzonej szlachty[5]. Po powstaniu listopadowym władze carskie zamknęły szkołę i w 1831 roku skonfiskowały Czartoryskim zamek, który przeznaczono dla rosyjskiego wojska[1][2]. Podczas manewrów wojsk stacjonujących na Podolu, na zamku przebywali carowie Rosji: Mikołaj I Romanow i Aleksander II Romanow[5].
Później jego mury mieściły szkołę powiatową, w której nauki pobierał Leonard Sowiński. Napisał on:
…Stare zamczysko, nieskończone lochy, sterczące pośród niedostępnych moczarów zwalisko zamku Rakowieckiego, wywarły na umysł mój niezatarte wrażenie, tak, że już w dwunastym roku życia, uczuwszy przypływ poetycznego usposobienia, pierwszy wiersz poświęciłem murom Sieniawskich i Czartoryskich[6].
19 sierpnia 2023, w czasie inwazji Rosji na Ukrainę, w efekcie rosyjskiego ataku dronów doszło do zniszczeń na terenie obiektu. Fala uderzeniowa spowodowała uszkodzenia m.in. dachu Wieży Rycerskiej oraz okien i drzwi mieszczącego się na zamku muzeum[7].
Z inicjatywy Mikołaj Sieniawskiego nastąpiła rozbudowa wcześniejszego zamku, której celem było polepszenie walorów obronnych. Zbudowano mury z cegły i kamienia o wysokości kilkunastu metrów[2]. Wzniesiono również pałac z attyką w stylu renesansowym oraz 3 wieże wspomagające obronę murów[1]. Obronę zamku od wschodu wzmacniała przystosowana do użycia broni palnej wielka basteja w kształcie czwórliścia[2].
W latach 1581–1586 Rafał Sieniawski, kasztelan kamieniecki, wybudował w zamku kaplicę, w której posługa parafialna odbywała się do 1632 r. W XVIII w. kaplicę przerobiono na cerkiew i ozdobiono w stylu bizantyjskim[5]. Zamek poważnie uszkodzono podczas I i II wojny światowej.
Do czasów współczesnych zachowały się baszty, obwodowe mury obronne, kaplica Rafała Sieniawskiego i zrujnowany pałac renesansowy[1].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
