Wyry (gmina)

Wyry – gmina wiejska w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie mikołowskim, na Górnym Śląsku, w historycznej ziemi pszczyńskiej. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Wyry

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	mikołowski
TERC	2408052
Wójt	Barbara Prasoł (od 2006)
Powierzchnia	34,45 km²
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności	8896[1]
• gęstość	258 os./km²
Nr kierunkowy	32
Tablice rejestracyjne	SMI
Adres urzędu: ul. Główna 133 43-175 Wyry
Położenie na mapie powiatu
50°08′00″N 18°54′01″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Wyry.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 roku gminę zamieszkiwało 8896 osób^[1].

Gmina Wyry leży w centralnej części województwa śląskiego, na obszarze 34,45 km². Gmina należy do powiatu mikołowskiego. Gmina sąsiaduje od strony północnej z Mikołowem, od południa z Kobiórem, od zachodu z Orzeszem i Łaziskami Górnymi, a od wschodu z Tychami.

Pod względem administracyjnym obszar gminy obejmuje dwie miejscowości oddzielone od siebie pasmem lasów: w części północnej Wyry i w części południowej Gostyń. Pod względem geograficznym stanowi fragment Kotliny Oświęcimskiej, rozciągającej się równoleżnikowo wzdłuż doliny Wisły i Gostyni.

Historia

Gmina zbiorowa Wyry^[2] powstała w grudniu 1945^[3] w powiecie pszczyńskim w woj. śląskim (śląsko-dąbrowskim)^[4]. 6 lipca 1950 zmieniono nazwę woj. śląskiego na katowickie^[5], a 9 marca 1953 kolejno na woj. stalinogrodzkie^[6]. Według stanu z 1 lipca 1952 gmina składała się z 2 gromad: Gostyń i Wyry^[7]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[8]. Powstały wówczas gromada Gostyń, składająca się z Gostyni i gromada Wyry, składająca się z Wyr (z wyłączeniem niektórych parceli z karty 1 obrębu Dolne Lasy Pszczyńskie, włączonych do miasta Tychy)^[9].

Jednostkę reaktywowano 1 stycznia 1973 w powiecie tyskim (utworzonym w 1954^[10]) w woj. katowickim. W jej skład weszły sołectwa Gostyń i Wyry^[11][12]. 27 maja 1975 gmina została zniesiona, a jej obszar włączony do Tychów^[13]. Gminę odłączono od Tychów 2 kwietnia 1991^[14]; od 1999 roku gmina Wyry należy do powiatu mikołowskiego w woj. śląskim.

W latach 2011 do 2021 gmina Wyry odnotowała wzrost ludności o 22,6%, co było najwyższym wynikiem w województwie śląskim^[15].

Dojazd

Gmina Wyry leży w ciągu drogi wojewódzkiej nr 928, tj. ul. Pszczyńskiej. Droga ta przebiega przez obie miejscowości Gminy zarówno Wyry, jak i Gostyń i stanowi główną trasę dojazdową do Mikołowa, Kobióra, Tychów.

Komunikację miejską w gminie Wyry tworzą trzy linie autobusowe, obsługiwane przez ZTM: 157, 294, 594, M12 oraz 69 (linia 69 – tylko na terenie miejscowości Wyry).

Liniami tymi można dojechać do oddalonych w promieniu kilku czy kilkunastu kilometrów miast takich jak Mikołów, Tychy, Katowice, Łaziska Górne oraz do Żor.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[16] gmina Wyry ma obszar 34,45 km², w tym:

• użytki rolne: 55%
• użytki leśne: 38%

Gmina stanowi 14,88% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[17]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	6249	100	3182	50,9	3067	49,1
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	181,4		92,4		89

• Piramida wieku mieszkańców gminy Wyry w 2014 roku^[18].

Sąsiednie gminy

Kobiór, Łaziska Górne, Mikołów, Orzesze, Tychy

Przypisy

1. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
2. Jako gmina jednostkowa gmina Wyryfunkcjonowała także za II Rzeczypospolitej w latach 1922–1939 w powiecie pszczyńskim w woj. śląskim (Dz.U. Śl. z 1922 r. Nr 13, poz. 43); 1 października 1924 wcielono do niej obszar dworski Gardawice (Dz.U. Śl. z 1924 r. Nr 21, poz. 85).
3. Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.).
4. Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22) oraz dekretu z 23 listopada 1944 o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74).
5. Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
6. Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51.
7. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
8. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
9. Uchwała Nr 21/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu pszczyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54).
10. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 246.
11. Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103).
12. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
13. Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
14. Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8.
15. Redakcja, Katowice straciły 25 tys. mieszkańców wynika ze spisu powszechnego. „Użytkowników miasta jest o wiele więcej” – mówi prezydent [online], Infokatowice.pl, 29 września 2022 [dostęp 2023-02-03] (pol.).
16. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
17. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast [online], GUS [dostęp 2010-09-14].
18. Gmina Wyry w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.