Wikipedysta:Guccee/brudnopis4
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szlachta
W czasach średniowiecza istniała w Europie Korona Królestwa Polskiego, potocznie nazywana Koroną, a także Wielkie Księstwo Litewskie, potocznie nazywane Litwą. Mieszkańców obu tych państw określano analogicznie Koroniarzami (np. Mazur, Wielkopolanin, a także Rusin spod Kijowa) i Litwinami (np. Żmudzin, Litwin i mieszkaniec Rusi Białej), z tym że pod pojęciem Koroniarzy rozumiano jedynie szlachtę Korony, a pod pojęciem Litwinów tylko bojarów Litwy. Unia horodelska z 1413 roku, zawarta pomiędzy Koroną Królestwa Polskiego a Wielkim Księstwem Litewskim zapoczątkowała stan szlachecki w Wielkim Księstwie Litewskim, poprzez wstąpienie lokalnego bojarstwa w kręgi szlachty polskiej. W ten sposób bojarstwo Litwy przekształciło się w szlachtę, w europejskim rozumieniu tego słowa[1][2]. Unia horodelska przyczyniła się też do zawiązania unii lubelskiej w 1569 roku[1][3], na mocy której, powstało w Europie nowe państwo, składające się zarówno z Korony, jak i Litwy – Rzeczpospolita Obojga Narodów (Republika Obojga Narodów)[4].
W czasach Rzeczypospolitej, obywatelami państwa była jedynie szlachta. W publicystyce politycznej i historycznej sformułowanie Polak, oznaczało według terminów ówczesnych wyłącznie ogół szlachty[5], czyli „synów koronnych” albo „synów polskich”[6]. Co w swoich publikacjach potwierdza również profesor nauk humanistycznych, Marcel Kosman[7]. Pojęcie narodu polskiego według tych standardów było zarezerwowane jedynie jako pojęcie dla tych mieszkańców, którzy cieszyli się pełnymi prawami obywatelskimi i politycznymi, czyli wyłącznie dla szlachty jako wspólnoty[8]. Pogląd ten utożsamiał naród ze szlachtą całego państwa bez względu na jej przynależność etniczną[9].
Chłopstwo
Przez wieki na ziemiach Korony i Litwy, a następnie na terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, podobnie jak w wielu krajach europejskich, szlacheckie społeczeństwo długo nie postrzegało chłopstwa jako podmiotu. Chłopska kultura była widziana niemal jako element ludzkiej natury zrośniętej ze środowiskiem. Niewielkie znaczenie miało pochodzenie gminu oraz jego język, była to rzecz pełniąca funkcję czysto użytkową, niezasługującą na szersze zainteresowanie. Przyjmowano jako aksjomat, że szlachectwo i „lud”, były od siebie oddzielone naturalną granicą stanową. Litewska szlachta przez wieki postrzegała chłopów jako podległych swoim „panom”, gdyż taki był ówcześnie panujący porządek świata. Nawet nieliczni członkowie szlachecko-inteligenckich elit, którzy zakładali możliwość lub konieczność obdarzenia chłopstwa prawami (tzw. „chłopomani”, demokraci, rewolucjoniści), widzieli swoje zadanie jako misję, a siebie w roli naturalnych przywódców. Oznacza to, że chłopi nie byli brani pod uwagę w kategoryzowaniu narodowości[10].
Chłopskich mieszkańców terenów etnicznie litewskich niemal tradycyjnie nazywano po prostu ludem „żmudzkim”, a ich język żmudzkim dialektem[11].
W okresie krwawych wydarzeń powstania chłopskiego na terenach zachodniej Galicji w 1846 (patrz: rzeź galicyjska) chłopi żyjący na terenach dawnej Rzeczypospolitej dokonali pogromu ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych, w hasłach głoszonych przez chłopstwo była nawet wtedy widoczna świadomość róznic pomiędzy ich warstwą społeczną, a „Polakami”, czyli szlachtą Rzeczypospolitej (tj. dawnych Koroniarzy i Litwinów)[12]:
„Polacy [szlachta] idą wyrzynać do szczętu chłopów”.
Uprzywilejowaną pozycję szlachty w społeczeństwie zniosła dopiero Konstytucja marcowa z 1921 r., w art. 96[13].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
