Wały Królewskie
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wały Królewskie – utrwalona w miejscowej tradycji nazwa grodziska położonego w Trzcinicy k. Jasła w woj. podkarpackim, na którym dokonano rewelacyjnych odkryć archeologicznych datowanych na początki epoki brązu i wczesne średniowiecze. Stanowisko to bywa także nazywane Karpacką Troją, przede wszystkim dzięki skansenowi archeologicznemu noszącemu tę nazwę wybudowanemu tu w latach 2007–2009.
Grodzisko położone jest tuż nad doliną rzeki Ropy, na cyplu posiadającym z trzech stron wyjątkowo strome stoki. Ze względu na istniejące tu sztucznie uformowane, wysokie nasypy ziemne znane było od dawna, a naturalna niedostępność chroniła go przed zniszczeniem.
W początkach epoki brązu zbudowano tu osadę warowną. Mieszkała w niej ludność grupy pleszowskiej kultury mierzanowickiej (2100–1650 p.n.e.) pozostająca pod silnymi wpływami zakarpackimi. Potem w latach 1650–1350 p.n.e. żyła tu zakarpacka ludność kultury Otomani-Füzesabony o bardzo wysokim poziomie cywilizacyjnym, której gród w szczytowym okresie zajmował powierzchnię prawie 2 ha. Produkowała ona wyroby z brązu i złota. W tym czasie występowały tu oddziaływania kulturowe idące od strony wielkich cywilizacji basenu Morza Śródziemnego, ale także od północy znad Bałtyku. Było tu ważne pradziejowe centrum kulturotwórcze.
W okresie wczesnego średniowiecza (780–1031 r. n.e.) znajdował się tu ośrodek lokalnej władzy, a potężny, wieloczłonowy gród zajmował ponad 3 ha powierzchni opasanej wałami.
Pierwszych, nieprofesjonalnych badań archeologicznych dokonano na grodzisku jeszcze w XIX w. Pierwsze metodyczne wykopaliska przeprowadziła w Trzcinicy Karpacka Ekspedycja Archeologiczna pod kierownictwem A. Żakiego w roku 1957. W roku 1958 i 1962 na stanowisku pracował A. Kunysz. Najbardziej zasłużonym badaczem grodziska jest Jan Gancarski, który prowadził tu badania w latach 1991–1997 oraz 2005–2009. Jan Gancarski jest także pomysłodawcą projektu budowy Skansenu Archeologicznego Karpacka Troja.
Na stanowisku dokonano odkryć archeologicznych o randze europejskiej. Odkryto najstarsze osady obronne z dotąd znanych w Polsce i stwierdzono pierwsze ślady oddziaływania cywilizacji anatolijsko-bałkańskiej na tereny ziem polskich. Jest to też jedno z najstarszych i najlepiej zachowanych grodzisk słowiańskich (770-1031 r.n.e.), zajmujące 3,5 ha powierzchni. Wały obronne licząc od podstawy nasypów dochodzą jeszcze dzisiaj do 10 m wysokości.
W trakcie interdyscyplinarnych badań prowadzonych w Trzcinicy w latach 1991–1998, 2005–2009 odkryto ponad 160 tysięcy zabytków archeologicznych i przebadano konstrukcje obronne. Znaleziono duże ilości glinianych naczyń oraz inne wyroby z ceramiki. Odkryto liczne wyroby kościane i rogowe, kamienne i krzemienne, unikalne zabytki z brązu i żelaza. Znaleziono dowody dalekosiężnych kontaktów. Odkryto przedmioty kultu, wytwory sztuki pradziejowej, narzędzia, broń i ozdoby. Uzyskano wiele danych dotyczących chronologii badanych osad oraz gospodarki i środowiska naturalnego. Niezwykle cenny okazał się srebrny skarb wczesnośredniowieczny, składający się z monet, różnego rodzaju ozdób, kawałków srebra i unikalnego okucia pochwy miecza – wielkiego dzieła sztuki wczesnośredniowiecznej. Przez cały okres funkcjonowania obiektu obronnego w Trzcinicy nakładały się tu i łączyły różnorodne wpływy kulturowe.
Wykaz skrótów:
AAC – Acta Archaeologica Carpathica, Kraków;
Epoka brązu… – Gancarski J. (red.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich, Krosno 2003;
Kultura Otomani-Füzesabony… – Gancarski J. (red.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Krosno 1999;
Neolit… – Gancarski J. (red.), Neolit i początki epoki brązu w Karpatach polskich, Krosno 2001;
Polonia minor… – Woźniak Z., Gancarski J. (red.), Polonia minor medii aevi. Studia ofiarowane Panu Profesorowi Andrzejowi Żakiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, Kraków-Krosno 2003;
SROA – Sprawozdanie Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Rzeszów;
WA – Wiadomości archeologiczne, Warszawa;
Wczesne średniowiecze… – Gancarski J. (red.), Wczesne średniowiecze w Karpatach polskich, Krosno 2006;
ZOW – Z Otchłani Wieków, Warszawa.
__________________________________________
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
