Verla

Verla – XIX-wieczna wieś na południu Finlandii, ok. 30 km od Kouvoli, lokalizacja zabytkowej fabryki obróbki drewna, masy papierowej, papieru i kartonu, która w 1996 została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Fabryka obróbki drewna i tektury w Verli^{[uwaga 1][infobox 1]}

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Finlandia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	751
Region[infobox 2]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1996 na 20. sesji
Położenie na mapie Finlandii Fabryka obróbki drewna i tektury w Verli
61°03′44,28″N 26°38′20,94″E
Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Fabryka obróbki drewna i tektury

Historia

Pierwsza fabryka obróbki drewna – inwestycja Hugo Neumana^[1] – stanęła w Verli w 1872 roku, lecz została zamknięta po pożarze w 1876 roku^[2].

Kolejny zakład został wybudowany przez przedsiębiorców zagranicznych (Austriaka – Gottlieba Kreidla i Niemca – Louisa Haenela) w 1882 roku, a głównym udziałowcem przedsięwzięcia był konsul z Wyborga Wilhelm Dippell^[1]. Drewniany budynek fabryki został zlokalizowany w bezpiecznej odległości od innych zabudowań drewnianych, tak by zminimalizować ryzyko pożaru^[1]. W 1885 roku ukończono budowę rezydencji dla właściciela fabryki a w 1886 siedemnastopokojowy hotel robotniczy^[2]. W 1892 po zniszczeniach po kolejnym pożarze, budynek suszarni został odbudowany przy zastosowaniu cegły czerwonej^[2]. Całość projektował brat właściciela fabryki Carl Eduard Dippell (1855–1912)^[3]. W 1895 roku, kiedy wraz z rozwojem fabryki niezbędny był większy gmach tartaku, Carl Dippell zastosował nowatorskie rozwiązanie budowy – nad starym, drewnianym budynkiem nadbudował nowy, większy, ceglany, a potem stopniowo zastępował ściany starego podporami. W ten sposób budowa nie spowodowała zamknięcia produkcji, na co fabryka nie mogła sobie pozwolić^[3].

Po śmierci Wilhelma Dippella w 1906 roku, zakład w Verli został przekształcony w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością a w 1920 przejęty przez przedsiębiorstwo obróbki drewna Kissakoski^[1]. W 1922 udziały w zakładzie przejęła firma Kymi (obecnie UPM-Kymmene)^[1]. Zakład został zamknięty 18 lipca 1964 po przejściu na emeryturę jego ostatnich pracowników^[1]. Przedsiębiorstwo Kymmene zdecydowało o zachowaniu kompleksu fabrycznego i założeniu muzeum dziedzictwa przemysłowego^[4].

Architektura

Zabudowania zakładu utrzymane są w stylu neogotyckim, lecz opierają się na nowoczesnych jak na owe czasy rozwiązaniach materiałowych, np. do umocnienia podłóg fabrycznych zastosowano żelbet^[2]. Kompleks fabryczny obejmuje następujące zabudowania:

Rezydencja właściciela fabryki (1885) – drewniany gmach o bogatej ornamentyce, stylu powszechnym w Finlandii od lat 60. XIX wieku; w 1898 dobudowano dwupiętrową więżę, a wokół rezydencji powstał ogród^[3]

Suszarnia (1893) – czteropiętrowy budynek z czerwonej cegły w stylu neogotyckim o reprezentacyjnym froncie widocznym od strony rzeki i drogi^[3]

Tartak (1895) – budynek z czerwonej cegły w stylu neogotyckim^[3]

Magazyn (1902) – budynek z lekkiej cegły skaleniowej z Rakkolanjoki^[3]

Malowidła naskalne

Na wschód od kompleksu, na nadrzecznych skałach znajdują się prehistoryczne malowidła przedstawiające osiem łosi, trzy figury ludzkie i motywy geometryczne^[2]. Wiek rysunków datowany jest na ok. 6000 lat^{[2][uwaga 2]}.

Uwagi

1. Nazwa podana według Polskiego Komitetu ds. UNESCO, zob. Polski Komitet ds UNESCO: Finlandia. [dostęp 2018-09-09]. (pol.).
2. Strona internetowa muzeum podaje, że malowidła mają ok. 7 tys. lat^[5].

Przypisy

1. Verla Mill Museum: History of the mill. [dostęp 2018-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (ang.).
2. UNESCO: World Heritage List Verla. s. 96–97. [dostęp 2018-09-09]. (ang.).
3. Verla Mill Museum: Architecture. [dostęp 2018-09-09]. (ang.).
4. UNESCO: Verla Groundwood and Board Mill. [dostęp 2018-09-09]. (ang.).
5. Verla Mill Museum: Prehistorics rock paintings. [dostęp 2018-09-09]. (ang.).