Unisław (województwo kujawsko-pomorskie)
wieś w województwie kujawsko-pomorskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
wieś w województwie kujawsko-pomorskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Unisław – wieś gminna w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Unisław. W latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa toruńskiego.
wieś | |
Kościół pw. św. Bartłomieja | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (III 2011) |
3656[1] |
Strefa numeracyjna |
56 |
Kod pocztowy |
86-260[2] |
Tablice rejestracyjne |
CCH |
SIMC |
0849876 |
Położenie na mapie gminy Unisław | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego | |
53°12′35″N 18°22′59″E[3] |
Miejscowość położona jest w historycznej Ziemi Chełmińskiej. Rozlokowana jest na wysoczyźnie morenowej należącej do Pojezierza Chełmińskiego, na skraju basenu unisławskiego Doliny Fordońskiej. Zbocze doliny pocięte jest parowami denudacyjnymi o długości dochodzącej do 2 km.
Miejscowość występowała w dokumentach pod nazwami[4][5]:
Miejscowość jest stolicą gminy Unisław w powiecie chełmińskim. Jest dużą wsią, a ze względu na rozkład przestrzenny z krzyżującą się siecią ulic, ma cechy małego miasteczka. Dysponuje m.in. przedszkolem, zespołem szkół, halą widowiskowo-sportową, boiskiem Orlik 2012, ośrodkiem kultury, biblioteką publiczną, ośrodkiem zdrowia, ośrodkiem pomocy społecznej. We wsi znajduje się park, dawna wieża ciśnień, działają też kluby sportowe: KS Unisławia i UKS Kmicic Unisław. Głównym przedsiębiorstwem jest Zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego „Unamel”. Na krawędzi doliny Wisły znajdują się liczne punkty widokowe, a wśród nich relikty grodziska i dawnego zamku krzyżackiego. Na zachód od Unisławia, na zboczu Doliny Dolnej Wisły urządzono stok narciarski o długości ok. 500 m.
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Unisław liczył 3656 mieszkańców[1]. Jest największą miejscowością gminy Unisław.
Przez Unisław przebiega linia kolejowa nr 209 z Bydgoszczy Wschód do Brodnicy. Linia ta rozebrana jest na odcinku Kowalewo Pomorskie - Brodnica. Pociągi pasażerskie kursują z Bydgoszczy przez Unisław do Chełmży oraz do Torunia, a także z Grudziądza do Bydgoszczy przez Chełmżę i Unisław. Stacja kolejowa nazywa się Unisław Pomorski.
Przez miejscowość przebiegają drogi wojewódzkie:
Przez Unisław wiedzie również linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz Wschód – Brodnica z przystankiem Unisław Pomorski.
Unisław położony jest na obszarze o godnych uwagi walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Od zachodu wieś graniczy z Zespołem Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Natomiast tereny zalewowe Wisły objęte są siecią obszarów Natura 2000 pn.: Dolina Dolnej Wisły (obszar specjalnej ochrony ptaków) i Solecka Dolina Wisły.
Przez Unisław przebiegają liczne szlaki turystyczne:
W okolicy Unisławia odkryto ślady osadnictwa z epoki kamiennej, neolitu, brązu i żelaza oraz okresu halsztackiego, lateńsko-rzymskiego, a także groby kloszowe i jamowe[4]. Z czasów dawnych pochodzą ruiny zamku krzyżackiego na wzgórzu zamkowym i wczesnośredniowieczne grodzisko, które w XIX w. było użytkowane jako cmentarz ewangelicki[4].
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[11].
We wsi znajduje się klub Rugby 7 (Rugby Klub Unisław), a także występujący w I lidze futsalu klub Unisław Team Unisław[12].
W okresie tworzenia się państwowości polskiej dobra ziemskie Unisławia znalazły się w zarządzie kasztelanii chełmińskiej, która po 1138 roku weszła w skład Mazowsza. W drugiej połowie XX w.[potrzebny przypis] wojewoda mazowiecki Żyro z rodu Powałów posiadał w tej okolicy 26 wsi[4]. Nazwę miejscowości (Umyslau) wymieniono 5 sierpnia 1222 roku w akcie nadania przez księcia Konrada Mazowieckiego rozległych posiadłości w ziemi chełmińskiej na rzecz biskupa misyjnego Prus Chrystiana[4]. W 1228 wraz z całą ziemią chełmińską Unisław został darowany zakonowi krzyżackiemu. W 1243 utworzono biskupstwo chełmińskie, któremu Krzyżacy w 1246 przekazali dobra ziemskie, m.in. okolice Unisławia i Chełmży. Unisław w okresie wczesnego średniowiecza należał w tej okolicy do najważniejszych (obok Pnia, Płutowa i Starogrodu) warowni, ogniskującej ówczesne życie administracyjno-gospodarcze[4]. Zbudowano tu zamek krzyżacki, w którym urzędowali komturowie i wójtowie[4]. W 1285 w Unisławiu krzyżacki mistrz ziemski Konrad von Thierberg Młodszy wystawił dokument przekazujący wdowie Kunegundzie Bösel przywilej na dobra w Czarżu[4]. W 1364 roku obwód unisławski przyłączono do komturstwa starogrodzkiego. W latach 1364–1418 zamek był siedzibą prokuratorii krzyżackiej zarządzającej sprawami podatków i posiadłości. Znajdował się tu wiatrak, karczma, browar, barcie. W 1384 właścicielem zamku został Jan von Wedel[4].
Podczas wielkiej wojny polsko-krzyżackiej, zamek został opanowany przez wojska polskie i przekazany przez króla Władysława Jagiełłę kasztelanowi poznańskiemu Mościszy ze Stęszewa. Trwale w ręce polskie miejscowość przeszła w 1466 roku na mocy pokoju toruńskiego[4]. W latach 1480–1488 w Unisławiu dobra królewskie dzierżawili Barnard Schöfeld i syn Adama z Ostromecka. Zamek unisławski ok. 1500 był już w ruinie. Folwark zamkowy w 1495 roku król Jan I Olbracht nadał biskupowi chełmińskiemu Stefanowi z Niborka i kapitule chełmińskiej[4]. W 1505 Aleksander Jagiellończyk cały okręg starogrodzki z Unisławiem nadał biskupowi chełmińskiemu. Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[13]. W XVI–XVIII wieku funkcjonował tu folwark ziemski oraz oczynszowane gospodarstwa chłopskie, należące do kapituły katedralnej w Chełmży[4].
W 1772 roku miejscowość przeszła we władanie Królestwa Prus w ramach I rozbioru Polski. Skonfiskowane dobra królewskie i szlacheckie przekazano w darze pruskim wojskowym i junkrom, a kościelne rozparcelowano między osadników niemieckich. W 1882 roku wieś kościelna Unisław obejmowała obszar 257 ha (190 ha gruntów ornych, 44 ha łąk), 62 domów oraz 367 mieszkańców, w tym 214 katolików i 153 ewangelików[4]. Część Unisławia należąca do domeny rządowej obejmowała obszar 417 ha (295 ha gruntów ornych, 66 ha łąk), 34 domów oraz 169 mieszkańców, w tym 119 katolików i 50 ewangelików[4]. Na miejscu znajdowała się poczta i szkoła katolicka. We wsi wzniesiono przetwórnię rolno-spożywczą „Unamel” (produkcja sztucznego miodu i syropu) oraz cukrownię (1884)[4]. W 1902 roku Unisław uzyskał połączenie kolejowe z Chełmnem, a kilka lat później z Toruniem, Chełmżą i Bydgoszczą, co przyczyniło się do rozwoju gospodarczego. W 1923 cukrownia zatrudniała 270 osób i część produkcji przeznaczała na eksport[4].
Tuż przez II wojną światową w Unisławiu działała niemiecka organizacja rewizjonistyczna „Landbund Weichselgau” kierowana przez Hermana właściciela fabryki „Unamel”[4]. Jesienią 1939 miejscowa grupa Selbstschutzu dokonała mordów na Polakach. Masowe egzekucje miały miejsce m.in. w Płutowie, skąd wywodził się zbrodniarz hitlerowski SS-Oberführer Ludolf von Alvensleben („Bubi”), dowódca Selbstschutzu, w latach 1938-1941 adiutant Heinricha Himmlera[4].
27 stycznia 1945 Unisław zajęły oddziały Armii Radzieckiej 2 Frontu Białoruskiego. W dniach 31 stycznia-7 lutego 1945 w lasach koło Dąbrowy Chełmińskiej i Unisławia okrążono i rozbito resztki wojsk niemieckich. Zginęło ok. 9 tys. żołnierzy Wehrmachtu, a 4 tys. wzięto do niewoli[4]. W latach 1954–1972 istniała gromada Unisław. Po reformie administracyjnej z 1975 roku miejscowość została ustanowiona stolica gminy Unisław w województwie toruńskim, a od 1999 roku w gminy Unisław, w powiecie chełmińskim i województwie kujawsko-pomorskim.
Na przełomie XX i XXI wieku cukrownia została nabyta przez Grupę BSO Polska (British Sugar Overseas). W styczniu 2006 roku zakończono produkcję i zlikwidowano zakład, wraz z cukrownią w Dobrem[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.