Szpikowany zając

Szpikowany zając (też hiszpański zając) – średniowieczne narzędzie tortur. Narzędzie występowało w różnych kształtach i odmianach. Był to przeważnie drewniany lub metalowy wałek naszpikowany nawet 400 metalowymi kolcami. Ofiara była przywiązywana do pręgierza w pozycji stojącej, następnie kat przesuwał zającem po plecach skazańca. Innym zastosowaniem było zamontowanie go w madejowym łożu, na którym następnie za pomocą kołowrota przeciągano oskarżonego po wałkach^[1].

Kat podczas torturowania ofiary na madejowym łożu, które jest wyposażone w trzy rolki ze szpikulcami (szpikowane zające)

Historia

Szpikowany zając był używany w późnym średniowieczu i w początkowym okresie czasów nowożytnych. Tego narzędzia tortur używano do wymuszania zeznań i należało ono w ówczesnej praktyce sądowej do zwykłych środków „prawdy”, w szczególności w procesach czarownic^[2].

W krytycznym opracowaniu o procesach czarownic w Braniewie w Prusach Wschodnich, które zostało opublikowane w 1859 w periodyku „Neue Preußische Provinzial-Blätter”, autor Jacob Lilienthal skomentował je w następujący sposób: „Hiszpańskie buty, szpikowany zając oraz podobne nazwy narzędzi tortur są, jeśli nie szyderstwem, to przynajmniej okrutnym żartem, na który sobie pozwalano wobec godnych współczucia ofiar”^[3].

• 
  Szpikowany zając z drewnianym trzonkiem
• 
  Szpikowany zając – zbliżenie metalowej rolki z kolcami
• 
  Szpikowany zając z madejowym łożem
• 
  Zbliżenie: na dole trzy mniejsze walce z kolcami, na górze jeden większy z ręczną korbą

Przypisy

1. Hiszpański zając | Muzeum Ziemi Lubuskiej [online], mzl.zgora.pl [dostęp 2018-06-22] (pol.).
2. Gespickter Hase – hasło z: Pierer’s Universal-Lexikon, dostępne na stronie zeno.org [dostęp 2010-10-23].
3. Jacob Aloys von Lilienthal: Die Hexenprozesse der beiden Städte Braunsberg, nach den Criminalacten des braunsberger Archivs bearbeitet, w: „Neue Preußische Provinzial-Blätter”, seria III, tom IV, Königsberg 1859, s. 106.