![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/CairoEgMuseumTaaMaskMostlyPhotographed.jpg/640px-CairoEgMuseumTaaMaskMostlyPhotographed.jpg&w=640&q=50)
Starożytny Egipt
cywilizacja starożytnego Bliskiego Wschodu / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Starożytny Egipt?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Starożytny Egipt (stegip. Kemet, Czarna Ziemia) – cywilizacja starożytnego Bliskiego Wschodu położona w północno-wschodniej Afryce w dolinie i delcie Nilu (z oazami Pustyni Libijskiej włącznie). W okresie największego rozkwitu (Nowe Państwo) obejmująca swoim zasięgiem także Nubię (Kusz) oraz Punt na południu, Syropalestynę (Retenu) na północnych rubieżach azjatyckich, oraz tereny libijskie na północnym zachodzie.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/CairoEgMuseumTaaMaskMostlyPhotographed.jpg/640px-CairoEgMuseumTaaMaskMostlyPhotographed.jpg)
Historia Egiptu interesowała już samych starożytnych i nie przestała frapować badaczy okresów późniejszych. Wiek XIX przyniósł przełom w postaci odczytania pisma egipskiego (Jean-François Champollion, Ippolito Rosellini), co pozwoliło na odszyfrowanie inskrypcji oraz odtworzenie historii politycznej. Powszechne zainteresowanie społeczeństw dziewiętnastowiecznej Europy, informowanej na bieżąco o postępach prac dzięki dynamicznie rozwijającej się prasie, doprowadziło do serii ekspedycji badawczych o charakterze archeologicznym i w efekcie stworzenia podstaw dla współczesnej egiptologii.
Początki cywilizacji egipskiej sięgają zjednoczenia regionu delty (Egiptu Dolnego) i doliny Nilu (Egiptu Górnego) w okresie predynastycznym (ok. 3500 p.n.e.). W czasach historycznych następowały po sobie kolejne warianty państwowości w postaci jednolitych królestw (Stare, Średnie i Nowe Państwo), przedzielone okresami dezintegracji (Pierwszy, Drugi i Trzeci Okres Przejściowy). Okres schyłkowy (I tysiąclecie p.n.e.) to dominacja asyryjska i perska, a od podbojów Aleksandra Wielkiego okres hellenistyczny w dziejach Egiptu. Ostatnią formą starożytnej państwowości egipskiej było utworzenie z kraju nad Nilem prowincji rzymskiej w czasach panowania Oktawiana Augusta (do podboju arabskiego w VII wieku n.e.).
Główną przyczyną wielkości i trwałości zdobyczy cywilizacji egipskiej było specyficzne położenie. Łączność poprzez Synaj i Syropalestynę z wielkimi centrami cywilizacyjnymi, takimi jak Mezopotamia, Anatolia, a w okresie późniejszym starożytna Grecja, sprzyjała wymianie idei. Jednoczesna łatwość obrony przed zagrożeniami płynącymi z tego sąsiedztwa dzięki warunkom naturalnym (Pustynia Arabska, Morze Czerwone, pustynie Półwyspu Arabskiego na wschodzie; Morze Śródziemne na północy; Sahara na zachodzie) prowadziła do trwałości i jednorodności kultury egipskiej. Regularne wylewy Nilu i w efekcie wysoka urodzajność gleby były korzystne dla rozwoju rolnictwa. Utrzymanie skomplikowanego systemu irygacyjnego rodziło potrzebę nadzoru administracyjnego, co z kolei prowadziło do powstania silnej władzy centralnej, z czasem zideologizowanej religijnie, oraz powstania pisma (hieroglify). Bliskość kopalń miedzi, złota i kamieni szlachetnych (Synaj, Nubia) przyczyniła się do rozwoju rzemiosła i wymiany handlowej z sąsiadami, a ogólna dostępność trwałego materiału budowlanego w postaci kamienia sprzyjała rozwojowi budownictwa.
Charakterystyczną cechą wyróżniającą Egipt na tle innych cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu była religia. Jej motyw przewodni – wiara w życie po śmierci i kult władcy, prowadził do budowy potężnych grobowców, które do dziś są jednymi z ważniejszych źródeł poznania historii, kultury i umysłowości starożytnych Egipcjan.