Prawosławie w Estonii
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Prawosławie w Estonii – drugie po luteranizmie pod względem liczby wiernych wyznanie w Estonii. Według danych z 2007 religię tę wyznawało 188 tys. mieszkańców Estonii, w przeważającej liczbie byli to przedstawiciele mniejszości rosyjskiej.
Prawosławie obecne jest na ziemiach estońskich od XI w. W handlowych miastach na terenie dzisiejszej Estonii funkcjonowały cerkwie wznoszone na potrzeby kupców rosyjskich. W miarę ekspansji kawalerów mieczowych dominującą religią na ziemiach estońskich stał się katolicyzm, a w XVI w. – protestantyzm. Po aneksji Estonii do Imperium Rosyjskiego na mocy traktatu z Nystad prawosławie stało się religią państwową, jednak władze rosyjskie nie podjęły działań w celu jego propagowania. Dopiero w połowie XIX w. ok. 47 tys. estońskich chłopów zgłosiła chęć konwersji z luteranizmu na prawosławie, mając nadzieję na korzyści materialne (dodatkowy przydział ziemi). Dzięki napływowi wiernych w 1850 powstała eparchia ryska, obejmująca ziemie łotewskie i estońskie. Funkcjonowała nawet wówczas, gdy większość konwertytów zniechęcona brakiem spodziewanej poprawy swojej sytuacji porzuciła prawosławie. W ostatnich dekadach XIX w. i na początku XX w. władze carskie podjęły w Estonii kampanię rusyfikacyjną, połączoną z propagowaniem prawosławia; nie przyniosła ona jednak spodziewanych efektów.
W 1920 Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i patriarcha Tichon zgodzili się na nadanie statusu autonomicznego Estońskiemu Kościołowi Prawosławnemu. Jego zwierzchnikiem został wyświęcony na biskupa w tym samym roku estoński duchowny Aleksander (Paulus). W 1922 Synod Kościoła Estońskiego nadal jako Kościół autonomiczny porozumiał się z patriarchą Konstantynopola, przechodząc w jego jurysdykcję. Po aneksji Estonii do ZSRR w 1940 autonomia Estońskiego Kościoła Prawosławnego, mimo protestów około połowy duchowieństwa, została skasowana. Rok później, po agresji III Rzeszy na ZSRR, nowe władze okupacyjne zgodziły się na ponowne zorganizowanie Kościoła autonomicznego z metropolitą Aleksandrem na czele. Oznaczało to powstanie na terytorium Estonii dwóch konkurencyjnych jurysdykcji.
Po zakończeniu II wojny światowej władze ZSRR zlikwidowały autonomiczny Estoński Kościół Prawosławny, zaś jego struktury włączyły do Patriarchatu Moskiewskiego. W kolejnych latach zamknięto 3/4 funkcjonujących na terenie Estonii cerkwi. Po rozpadzie ZSRR i odzyskaniu niepodległości przez Estonię w kraju tym na nowo pojawiły się tendencje do odrodzenia autokefalicznego Kościoła prawosławnego. Patriarchat Moskiewski nie godził się na takie rozwiązanie, zważając na to, że w 1922 nadał Estońskiemu Kościołowi Prawosławnemu jedynie autonomię. Wówczas w 1996 patriarcha konstantynopolitański Bartłomiej I również ogłosił powstanie na terenie Estonii autonomicznego Kościoła w swojej jurysdykcji – Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego, który miał być kontynuatorem tradycji Kościoła funkcjonującego w okresie międzywojennym. Obydwie rywalizujące organizacje działają do dziś (2022).