Potrzos[4] (Schoeniclus schoeniclus) – gatunek małego ptaka z rodzinytrznadli (Emberizidae), zamieszkujący Europę i większą część środkowej i północnej Azji. W Polsce liczny ptak lęgowy niżu, lokalnie bardzo liczny[5]. Gatunek wędrowny (przeloty III–IV i IX–XI), choć dość często zimuje, zwłaszcza na zachodzie Polski. Populacje południowoeuropejskie raczej osiadłe.
S. schoeniclus reiseri – południowo-wschodnia Albania, północno-zachodnia Grecja, Macedonia oraz zachodnia i środkowa Turcja.
S. schoeniclus caspius – potrzos ciemny[4] – wschodnia Turcja, Kaukaz i północny Iran.
S. schoeniclus korejewi – południowo-zachodni i wschodni Iran, południowy Turkmenistan.
S. schoeniclus pyrrhuloides – potrzos grubodzioby[4] – Kazachstan (zachodnia część do południowo-wschodniej).
S. schoeniclus harterti – wschodni Kazachstan do środkowej Mongolii i północno-zachodnie Chiny.
S. schoeniclus centralasiae – zachodnie Chiny.
S. schoeniclus zaidamensis – zachodnio-środkowe Chiny.
Cechy gatunku
Wielkości wróbla. Samiec w upierzeniu godowym ma głowę czarną, biały wąs i czarne podgardle. Spód ciała biały z szarym paskowaniem po bokach i na piersi. Wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnymi paskami. Kuper szary, boki ogona białe. W szacie spoczynkowej głowa brązowa z pręgowaniem. Samice ubarwione podobnie, ale z pręgowaną jasnobrązową głową i jaśniejszym podgardlem.
Śpiew – złożony z krótkich, jakby jąkających się dźwięków. Często śpiewa, siedząc na źdźble trzciny.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 15 cm rozpiętość skrzydeł ok. 21–27 cm masa ciała ok. 20 g
Biotop
Tereny wilgotne i podmokłe – trzcinowiska, turzycowiska, bagna, wilgotne łąki, czasem pola uprawne.
Gniazdo
Zawsze na ziemi w kępie gęstej roślinności, najczęściej turzycy lub u podstawy krzewu, bardzo dobrze ukryte.
Jaja
Lęgi od połowy maja do połowy czerwca. W lęgu 4–6 jaj o bardzo zróżnicowanym tle, o średnich wymiarach 20×15 mm.
Wysiadywanie, pisklęta
Od zniesienia ostatniego jaja trwa 12–14 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 11–13 dniach.
Pożywienie
Przeważnie drobne owady zbierane z roślin, ale również nasiona traw i chwastów.
IUCN uznaje potrzosa za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 20–40 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[7]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[8]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja potrzosa na terenie kraju liczyła 437–513 tysięcy par lęgowych[9].
Copete, J.L. & Christie, D.A.:Reed Bunting (Emberiza schoeniclus).[w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line].Lynx Edicions, Barcelona,2020.[dostęp 2020-05-01].
LudwikTomiałojć,TadeuszStawarczyk:Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany.Wrocław:PTPP "pro Natura",2003,s.783. ISBN83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego liczny oznacza zagęszczenie 100–1000 par na 100 km², a bardzo liczny – 1000–10 000 par na 100 km².