Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Plagioklazy – szereg minerałów skałotwórczych o składzie mieszanym z grupy skaleni (skalenie sodowo-wapniowe). Nazwa pochodzi z gr. plagios ‘ukośny’ i klao ‘łamię’ (lub klan ‘łamać’), co nawiązuje do kąta między płaszczyznami łupliwości, który jest nieco mniejszy od 90°.
Plagioklazy mają skomplikowaną budowę wewnętrzną, w związku z czym ich podział ma charakter umowny. Na podstawie ilości i wzajemnych proporcji albitu i anortytu w poszczególnych plagioklazach wyróżnia się kolejno (w miarę stopniowego ubywania albitu i jednoczesnego zwiększania się zawartości anortytu):
Czyste skalenie sodowe noszą nazwę albitu (wszystkie plagioklazy sodowe) i peryklinu (perykliny są albitami hydrotermalnymi, odpowiednikami adularów z grupy skaleni potasowych).
Układ krystalograficzny – trójskośny
Twardość w skali Mohsa – 6 do 6,5
Łupliwość – doskonała
Rysa – biała
Gęstość – 2,61 do 2,7 g/cm³
Barwa – przezroczysty lub różne barwy
Połysk – szklisty lub perłowy
W kryształach plagioklazów powszechna jest budowa bliźniacza. Plagioklazy bogate w anortyt iryzują niebieskawą barwą. Mają podobną postać i zbliżone własności fizyczne.
Różnią się m.in.:
Plagioklaz łatwo wietrzeje, zamieniając się w kaolin. W wysokich temperaturach plagioklazy mają strukturę nieuporządkowaną. Podczas chłodzenia następuje porządkowanie struktur. W niskich temperaturach stabilne są struktury niskiego albitu (low albite) oraz P-anortytu. Struktury te są trwałe, gdy tetraedry AlO5−
4 nie sąsiadują ze sobą (według reguły unikania glinu). Różnice w geometrii komórki elementarnej oraz sposób rozmieszczenia glinu uniemożliwia zmieszanie LA (low Albite) i P-An (P-Anortytu) w ciągły szkielet. Dlatego w plagioklazach tworzą się struktury domenowe.
Plagioklazy są składnikami większości skał magmowych. Zarówno w skałach magmowych i metamorficznych są dobrym wskaźnikiem warunków spokojnej (powolnej) krystalizacji.
Miejsca występowania:
Niektóre człony szeregu plagioklazów są cennymi kamieniami ozdobnymi np. labrador, aventuryn (skaleń aventurynowy), kamień słoneczny. Do kamieni szlachetnych zaliczane są przezroczyste kryształy andezynu, peryklinu, bytownitu.
Labradoryt (skała złożona z labradoru) jest używany jako kamień ozdobny w pracach budowlanych, zdobi fasady, ramy okien. Służy za kamień nagrobny. Produkty wietrzenia plagioklazu są cennym surowcem ceramicznym.
Skalenie potasowo-sodowe są stosowane w przemyśle ceramicznym jako topniki (produkcja płytek, urz. sanitarnych).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.