Morświnowate[5] (Phocoenidae) – rodzina ssaków morskich z parvordo zębowców (Odontoceti) w obrębie infrarządu waleni (Cetacea). Są blisko spokrewnione z delfinowatymi (Delphinidae), od których się jednak odróżniają szeregiem anatomicznych szczegółów, w tym charakterystycznym kształtem głowy i zębów. Istnieje siedem gatunków, zamieszkujących we wszystkich oceanach, najczęściej blisko wybrzeży[6][7]. Najbardziej znany wśród nich jest morświn zwyczajny z północnej hemisfery, żyjący także w Bałtyku.
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Zamknij
Morświnowate to małe walenie, osiągające długość ciała do 2,5 m. Należy do nich jeden z najmniejszych gatunków, morświn kalifornijski o maksymalnej długości 1,5 m. Zwierzęta te mają krępe ciało z okrągłą głową i zatępionym pyskiem bez dzioba. Szczęki zawierają do 120 zębów. Płetwa grzbietowa jest trójkątna.
Morświnowate odżywiają się polując głównie na ryby, często uzupełniając dietę głowonogami i skorupiakami. Przeważnie żyją w małych grupach do dziesięciu osobników, które u niektórych gatunków jednak mogą się złączyć, tworząc zbiorowisko kilkuset zwierząt. Porozumiewają się za pomocą klekoczących i świszczących dźwięków. Jak wszystkie zębowce są zdolne do echolokacji. Morświnowate to szybcy pływacy; morświniec białopłetwy podobno jako jeden z najszybszych waleni osiąga 55 km/h. Ich skoki nad powierzchnią są jednak mało akrobatyczne.
Do rodziny morświnowatych należą trzy występujące współcześnie rodzaje[8][6][5]:
Opisano również rodzaje wymarłe[9]:
- Archaeophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[10] – jedynym przedstawicielem był Archaeophocaena teshioensis Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
- Australithax Muizon, 1988[11] – jedynym przedstawicielem był Australithax intermedia Muizon, 1988
- Brabocetus Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015[12] – jedynym przedstawicielem był Brabocetus gigaseorum Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015
- Haborophocoena Ichishima & Kimura, 2005[13]
- Lomacetus Muizon, 1986[14] – jedynym przedstawicielem był Lomacetus ginsburgi Muizon, 1986
- Miophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[15] – jedynym przedstawicielem był Miophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
- Numataphocoena Ichishima & Kimura, 2000[16] – jedynym przedstawicielem był Numataphocoena yamashita Ichishima & Kimura, 2000
- Piscolithax Muizon, 1983[17]
- Piscorhynchus Pilleri & Siber, 1989[18] – jedynym przedstawicielem był Piscorhynchus aenigmaticus Pilleri & Siber, 1989
- Pterophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012[19] – jedynym przedstawicielem był Pterophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
- Salumiphocaena L.G. Barnes, 1985[20] – jedynym przedstawicielem był Salumiphocaena stocktoni (L.E. Wilson, 1973)
- Semirostrum Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014[21] – jedynym przedstawicielem był Semirostrum ceruttii Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014
- Septemtriocetus Lambert, 2008[22] – jedynym przedstawicielem był Septemtriocetus bosselaersi Lambert, 2008
W wielu miejscach urządzane są polowania na morświnowate, aby uzyskać pożywienie lub mięso na przynęty. Dodatkowo połów ryb odpowiedzialny jest za spadek liczebności wielu populacji poprzez nieumyślne powodowanie śmierci waleni w sieciach. Morświn nie potrafi wykryć sieci za pomocą echolokacji, zaplątanie się w niej jest dla niego wyrokiem śmierci, gdyż nie umie pływać do tyłu, a pozbawiony tlenu z powietrza wkrótce się dusi. Jeden z najbardziej zagrożonych gatunków waleni to morświn kalifornijski, występujący na ograniczonym terenie, który uległ przeobrażeniom pod wpływem przemysłu. Podobnie przedstawia się sytuacja populacji morświna w Bałtyku.
Morświnowate rzadko są trzymane w ogrodach zoologicznych lub oceanariach – w przeciwieństwie do delfinów, które cieszą się większą popularnością.
Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Phocoenidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-26]. (ang.).
H. Ichishima & M. Kimura. A new fossil porpoise (Cetacea; Delphinoidea; Phocoenidae) from the Early Pliocene Horokaoshirarika Formation, Hokkaido, Japan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 20 (3), s. 561, 2000. DOI: 10.1671/0272-4634(2000)020[0561:ANFPCD]2.0.CO;2. (ang.).
G. Pilleri (red.): Beiträge zur paläontologie der cetaceen Perus. W: G. Pilleri & H.J. Siber: Piscorhynchus aenigmaticus, ein neuer miozäner Zahnwal aus der Pisco-Formation Perus. Bern: Hirnanatomisches Institut der Universität Bern, 1989, s. 199. (niem.).
M. Murakami, C. Shimada, Y. Hikida & H. Hirano. A new basal porpoise, Pterophocaena nishinoi (Cetacea, Odontoceti, Delphinoidea), from the upper Miocene of Japan and its phylogenetic relationships. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (5), s. 1158, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.677299. (ang.).
L.G. Barnes. Evolution, taxonomy and antitropical distributions of the porpoises (Phocoenidae, Mammalia). „Marine Mammal Science”. 1 (2), s. 157, 1985. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1985.tb00003.x. (ang.).
R.A. Racicot, T.A. Deméré, B.L. Beatty & R.W. Boessenecker. Unique feeding morphology in a new prognathous extinct porpoise from the Pliocene of California. „Current Biology”. 24 (7), s. 774, 2014. DOI: 10.1016/j.cub.2014.02.031. (ang.).
- M. Murakami, C. Shimada, Y. Hikida & H. Hirano. Two new extinct basal phocoenids (Cetacea, Odontoceti, Delphinoidea), from the upper Miocene Koetoi Formation of Japan and their phylogenetic significance. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (5), s. 1172–1185, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.694337. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: