Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Walenty Węgierski herbu Wieniawa (ur. 1755, zm. 1797) – szambelan i podkomorzy na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego, poseł na Sejm Wielki, kawaler orderu Św. Stanisława.
 Domniemany portret Jana Walentego Węgierskiego w cerkwi Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela w Szczytach-Dzięciołowie | |
 Wieniawa | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Ewa z Niedźwieckich |
| Żona |
Pelagia Karwowska |
| Dzieci |
Wincenty Węgierski |
| Odznaczenia | |
 | |
Urodził się w rodzinie Andrzeja Węgierskiego i Ewy z Niedźwieckich[1]. Jego ojciec był pułkownikiem przedniej straży wojsk koronnych, starostą korytnickim, a od 1755 pełnił urząd koniuszego na dworze hetmana Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku, był również zarządcą jego dóbr w Krakowie. Stryjecznym bratem Jana Walentego był poeta Tomasz Kajetan Węgierski.
Ukończył szkołę wojskową budownictwa i inżynierii w Białymstoku, założoną przez hetmana Branickiego[2]. W 1768 roku Jan Walenty Węgierski sprzedał Maciejowi Maurycemu Starzeńskiemu i jego żonie Anieli wójtostwo w Brańsku, nadane jego nieżyjącemu już wówczas ojcu Andrzejowi Węgierskiemu. Zgodnie z dokumentami archiwalnymi w 1772 Węgierski miał otrzymać „sumę należną za wójtostwo kierznowskie przez ręce Izabeli Branickiej”[3].
Po pobycie na białostockim dworze Branickich Jan Walenty Węgierski zaczął robił karierę na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, gdzie pełnił funkcję podkomorzego nadwornego i szambelana dworu. W 1790 roku był członkiem Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej dla ziemi bielskiej i powiatu brańskiego województwa podlaskiego[4]. W latach 1790-1792 był posłem na Sejm Czteroletni z ramienia ziemi bielskiej. Poparł przyjęcie Konstytucji 3 Maja. Zajmował się informowaniem szlachty o postanowieniach i znaczeniu Konstytucji m.in. na sejmikach[5]. Był zaangażowany w powstanie kościuszkowskie. 25 lutego 1794 roku w warszawskiej siedzibie Jana Walentego Węgierskiego odbyło się spotkanie z udziałem około 70 osób, gdzie postanowiono, że należy rozpoczynać insurekcję w Warszawie[6]. W marcu 1794 roku ambasador rosyjski w Polsce Osip Igelström wydał nakaz aresztowania osób podejrzewanych o udział w insurekcji warszawskiej, w tym szambelana Jana Węgierskiego, Stanisława Kostkę Potockiego i Ignacego Działyńskiego. Węgierski został osadzony w lochach warszawskiego pałacu Igelströma. Niebawem został jednak uwolniony. W czerwcu 1794 r. Rada Naczelna Narodowa wyznacza Węgierskiego do Komisji Porządkowej Ziemi Bielskiej.
Po śmierci Jana Klemensa Branickiego związany był z dworem Izabeli z Poniatowskich Branickiej. Otrzymał od niej plenipotencję na mocy której 7 lipca 1796 roku złożył w jej imieniu homagium (przysięgę hołdowniczą) wobec króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II[7]. Wkrótce potem Jan Walenty Węgierski zmarł. Miejsce jego spoczynku nie jest znane. Ze związku z nieznaną z imienia Karwowską miał jedynego syna Leona (ur. 1783). Po przedwczesnej śmierci swojego kuzyna Ignacego usynowił jego syna – Antoniego Wiewiórowskiego.
Centrum dóbr Jana Walentego Węgierskiego były Szczyty-Dzięciołowo niedaleko od Bielska Podlaskiego, które jego ojciec otrzymał w połowie XVIII wieku od Jana Klemensa Branickiego w podziękowaniu za zasługi. W 1785 roku ufundował tam modrzewiową cerkiew pod wezwaniem Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela. W Archiwum Państwowym w Białymstoku zachował się akt erekcyjny cerkwi[8]. Jan Walenty Węgierski uposażył parafię w trzy włóki ziemi (około 50 hektarów), przekazał 2 tys. złotych na potrzeby przyszłych remontów świątyni oraz nadał proboszczom przywilej propinacyjny z zastrzeżeniem, że dochody z tego źródła będą przeznaczone wyłącznie na potrzeby cerkwi. Przy jej wystroju pracował nadworny malarz Branickich Augustyn Mirys. Z inicjatywy Węgierskiego przed cerkwią w Szczytach stanęła przywieziona z Białegostoku kamienna figura Jana Nepomucena autorstwa Jana Chryzostoma Redlera.
Jan Walenty Węgierski był również fundatorem cerkwi św. Jerzego w Siemianówce.
O działalności publicznej Węgierskiego świadczy również zapis z 5 czerwca 1792, głoszący, że „Z dawniejszych ofiar, które były darem dla Rzeczypospolitej, wyszczególniają się (...) Jan Węgierski SJK poseł ziemi bielskiej, harmat polowych 3 sztuki, moździerzy spiżowych 12 i srebra stołowe, wazy srebrne, wyzłacane i inne[9].
Poza dworem w Szczytach-Dzięciołowie Węgierski był od 1787 roku właścicielem dóbr Narewka. Z zachowanego planu wynika, że były to cztery folwarki: Lewkowo ze „starym dworem”, Łuka, Siemianówka, Grodzisk[10]. Siedzibą tych dóbr był początkowo dwór w Łuce, jednak kilka lat przed śmiercią Węgierski rozpoczął budowę swojej nowej siedziby na terenie sąsiedniej wsi Tarnopol[11]. Do Węgierskiego należały również dwie włóki ziemi w Podrzeczanach[12].
Jan Walenty Węgierski opiekował się spuścizną literacką swojego zmarłego przedwcześnie w 1787 roku w Marsylii kuzyna-poety, Tomasza Kajetana Węgierskiego. Wiadomo, że przetłumaczył z jęz. angielskiego na francuski jego listy oraz przygotowywał do druku jego zeszyty z podróży, pamiętniki i listy[13].
Postać szambelana Węgierskiego została uwieczniona w książce Władysława Reymonta Rok 1794. Nil desperandum, wydana w 1916 roku oraz pojawia się na kartach powieści historycznych Józefa Ignacego Kraszewskiego.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
