Jadźurweda

Jadźurweda (dewanagari यजुर्वेद) – jedna z czterech sanhit (zbiorów) wchodzących w skład Wed; składa się z formuł liturgicznych (jadźus) różnej długości, które wypowiadał cicho w czasie ofiary wedyjskiej adhwarju (kapłan, wykonujący wszelkie czynności manualne w ramach ofiary wedyjskiej).

Jadźurweda zachowała się w kilku redakcjach (znacznie się między sobą różniących) i dwóch wersjach:

• śuklajadźurweda (biała jadźurweda) – składająca się tylko z mantr;
• krysznajadźurweda (czarna jadźurweda) – składająca się z mantr i komentarzy do nich.

Śuklajadźurweda – zachowała się dwóch redakcjach:

• Kanva
• Madhjandina

Krysznajadźurweda – zachowała się w czterech redakcjach:

• Taittirija
• Kathaka
• Kapisthala
• Maitrajanija

Formuły Jadźurwedy to modlitwy i litanie skierowane do bóstw oraz słowa skierowane do sprzętów rytualnych (uświęcające je). W przybliżeniu połowa formuł jest metryczna, większość z nich zaczerpnięto z Rygwedy. Formuły napisane prozą są oryginalne. Ułożono je zgodnie z porządkiem czynności rytualnych.

Jadźurweda składa się z 40 lekcji (adhjaja), czterdziesta lekcja została dodana znacznie później i jest to upaniszada Iśa (Iśoupaniszada).

Krysznajadźurweda – zawiera nie tylko jadźusy, ale i komentarze (wyjaśniające rację używanych przez adhwarju formuł). Jest starsza od śuklajadźurwedy (wersji „oczyszczonej” z komentarzy). Najlepiej zachowana redakcja Krysznajadźurwedy to redakcja należąca do szkoły Taittirija.

Datowanie

Jadźurweda jest młodsza od Rygwedy, datowana najczęściej na XII wiek p.n.e. Wskazuje na to analiza pojawiających się nazw regionów geograficznych – większość tekstów Jadźurwedy ułożono już w krainach na wschód od Pendżabu – w „Kraju Środkowym” (Madhjadeśa) – oraz widoczne zmiany w panteonie wedyjskim (na pierwszym miejscu w panteonie pojawia się Pradźapati, wzrasta znaczenie Rudry, Wisznu, pojawia się kult węży (nagów), koncepcja daivāsura (walki dewów z asurami)).

Bibliografia

• Praca zbiorowa pod redakcją naukową Joachima Śliwy, 2005, Wielka Historia Świata Tom 2 Stary i Nowy Świat od rewolucji neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, s. 532, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-83-0.

Encyklopedie internetowe (nepali text):

• PWN: 3916266
• Britannica: topic/Yajurveda
• Universalis: yajur-veda