Jabłonka (województwo małopolskie)
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jabłonka (węg., słow. Jablonka) – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Jabłonka. Miejscowość jest siedzibą gminy Jabłonka.
wieś | |
Fragment Jabłonki z kościołem | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
5447[1] |
Strefa numeracyjna |
18 |
Kod pocztowy |
34-480[2] |
Tablice rejestracyjne |
KNT |
SIMC |
0429016 |
Położenie na mapie gminy Jabłonka | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego | |
49°28′46″N 19°41′38″E[3] |
Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy drzewa owocowego jabłoni. Szwajcarski kartograf i geograf Mateusz Merian w swoim dziele Topographia wydanym w roku 1650 podaje dwie zgermanizowane formy nazwy miejscowości: Jablonke oraz Jabluncka[4].
Wieś położona jest w regionie geograficznym Kotlina Orawska (zachodnia część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej) i historyczno-etnograficznym Orawa, nad rzeką Czarna Orawa, na zachód od Nowego Targu[5]. Przez wieś przebiega droga krajowa nr 7 oraz droga wojewódzka nr 957 i droga wojewódzka nr 962.
przysiółki | Nowakowa, Otrębowa |
części wsi | Albertowa, Borówkowa, Bugaj, Dziadowska Dolina, Działek, Dzicy, Dziubkówka, Gęste Domy, Giądłówka, Guzówka, Jabłonka-Centrum, Kapustowa, Koniczki, Kralówka, Kukowa, Kuria, Lichosytowa, Łyżniakowa, Machajowa, Matonogi, Oskwarkowa, Panowa, Puchałówka, Rola Joniakowa, Sarkowa, Stasiowa, Suwadowa, Szałas, Wdówkowa, Wertelowa, Wicaniówka |
W 1368 r. na terenie miejscowości znajdowała się komora celna ustanowiona przez króla Kazimierza Wielkiego, gdyż biegł tędy szlak solny z kopalni soli w Wieliczce na Węgry [potrzebny przypis]. W XVI w. miejscowość została włączona do Węgier. Według spisu z 1910 r. Polacy stanowili 95% ogółu mieszkańców (2713 osób). Do roku 1918 wieś była częścią Królestwa Węgier. Po I wojnie światowej, 5 listopada 1918 r., mieszkańcy dokonali wyboru Polskiej Rady Narodowej i zadeklarowali przyłączenie do Polski[8]. 28 listopada 1918 r. Dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, przyjętym przez rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego zarządzone zostały tu wybory powszechne do Sejmu Ustawodawczego na dzień 26 stycznia 1919 r. Przynależność do Polski potwierdziło 31 grudnia 1918 r. polsko-czechosłowackie porozumienie zawarte w Chyżnem wyznaczające przebieg tymczasowej granicy wprost od Babiej Góry do Tatr. Jednakże 13 stycznia 1919 r. na skutek sfingowanego rozkazu naczelnego wodza Sił Sprzymierzonych gen. Ferdynanda Focha, Wojsko Polskie otrzymało nakaz wycofania się z tego terenu i w jego miejsce wkroczyło wojsko czechosłowackie. 27 września 1919 r. Rada Ambasadorów zapowiedziała przeprowadzenie tu plebiscytu, i wiosną 1920 r. teren plebiscytowy (całość Górnej Orawy) znalazł się pod kontrolą Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, ale do plebiscytu nie doszło. Decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r. wieś powróciła w granice państwa polskiego[9][10].
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Jabłonka”[11]. Ponadto w części wsi zwanej Bory stacjonowała placówka Straży Celnej ze składu komisariatu Straży Celnej „Chyżne”[12].
Od 1918 r. Jabłonka ponownie należy do Polski (z 1,5 roczną przerwą w okresie 18 stycznia 1919-28 lipca 1920, gdy początkowo okupowana była przez Czechosłowację a następnie znajdowała się na obszarze podległym Międzysojuszniczej Komisji Rzadzącej i Plebiscytowej oraz w czasie II wojny światowej, kiedy (od 21 listopada 1939 r.) okupowana była wraz z całością terytorium polskiej Orawy przez Słowację).
Podczas kampanii wrześniowej 3 września 1939 r. w godzinach rannych 24 Eskadra Rozpoznawcza kpt. obs. Stefana Hoydy z Armii Kraków dokonała lotu bojowego w rejonie Jabłonki w składzie 6 samolotów bombowych Karaś, bombardując kolumnę niemieckiej 2 Dywizji Pancernej[13].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jabłonka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
We wsi jest używana gwara orawska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[14].
W miejscowości znajduje się Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte i internat, ośrodek turystyczno-wypoczynkowy oraz centrum kultury mniejszości słowackiej w Polsce. W pobliżu w Zubrzycy Górnej znajduje się Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej.
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.