Loading AI tools
gałąź języków austronezyjskich Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Języki południowohalmaherskie[1] – gałąź języków austronezyjskich używanych w indonezyjskiej prowincji Moluki Północne. Ich zasięg geograficzny to południowo-wschodni fragment wyspy Halmahera oraz niektóre mniejsze wyspy północnych Moluków (Makian, Kayoa)[2][3].
Obszar |
wyspa Halmahera (Moluki Północne, Indonezja) |
---|---|
Klasyfikacja genetyczna |
|
Podział |
• grupa makian wschodni-gane |
Kody rodziny językowej | |
Glottolog | sout3231 |
Występowanie | |
Języki południowohalmaherskie i zachodnionowogwinejskie (czerw.) | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. |
Na Halmaherze obszar występowania tych języków obejmuje południowy kraniec wyspy, półwysep południowo-wschodni oraz część półwyspu północno-wschodniego (tereny wzdłuż wybrzeża południowo-wschodniego)[4][5] . Do tej grupy nie należą wyraźnie odrębne języki wysp Sula i Bacan, które reprezentują inne gałęzie rodziny austronezyjskiej[6].
Nie są spokrewnione z językami północnohalmaherskimi (niebędącymi językami austronezyjskimi), niemniej obie rodziny znalazły się w sferze kontaktów[7][8]. Ze względu na historyczną dominację Sułtanatu Ternate austronezyjskie języki regionu wykazują znaczne wpływy języka ternate, miejscowego języka wehikularnego[9]. W roli lingua franca przyjął się też język tidore, język Sułtanatu Tidore, który kontrolował ten region Halmahery[10]. Wspólnym wyróżnikiem obu grup językowych (austronezyjskich i nieaustronezyjskich języków Halmahery) jest system orientacji przestrzennej oparty nie na rozróżnieniu lewo-prawo, lecz na osiach ląd-morze i góra-dół (biegnąca równolegle do wybrzeża)[7].
Najpewniej rozprzestrzeniły się z północnej Nowej Gwinei[11]. Wszystkie z nich są do siebie zbliżone, co pozwala przypuszczać, że stanowią wynik stosunkowo niedawnej ekspansji. Spokrewnione języki zatoki Cenderawasih (Sarera) cechują się dużo większym stopniem różnorodności[12][13].
Żadne z tych języków nie wykształciły formy pisanej[14]. Niektóre z nich zostały dobrze opisane, ale materiały nt. pozostałych ograniczają się do list słownictwa. Stosunkowo dobra dokumentacja (obejmująca dane gramatyczne i leksykalne) jest dostępna dla języków buli, taba i sawai[15].
Serwis Glottolog (4.2) proponuje następującą klasyfikację[16]:
Języki gane i wschodniomakiański są krańcowymi punktami kontinuum dialektalnego (między nimi występują warianty saketa, wos i kajoa)[17]. Dialekt kajoa bywa rozpatrywany jako odrębny język[1]. Przez pewien czas do tej grupy zaliczano język zachodniomakiański (który dzieli wyspę Makian z językiem taba), lecz ostatecznie wykazano jego nieaustronezyjski charakter[18].
Języki środkowo-wschodnie również tworzą kontinuum dialektalne[19][20]. Dialekty weda i sawai bywają wydzielane jako samodzielne języki[1][21]. Ethnologue (wyd. 23) zamiast grupy środkowo-wschodniej wyróżnia grupę południowo-wschodnią[22].
Klasyfikacja języka gebe nie została dobrze ustalona, a wyspy Gebe są geograficznie bliższe Waigeo w archipelagu Raja Ampat[23]. Niewykluczone, że język gebe jest bliżej spokrewniony z językami Raja Ampat[23], taką też klasyfikację podaje Ethnologue[24]. Inni autorzy postulują przynależność gebe do języków południowohalmaherskich[25]. Według jednej z propozycji chodzi o historyczną pochodną języka patani z Halmahery[26][27].
A.C.L. Remijsen (2001) zalicza do języków południowohalmaherskich wszystkie języki Raja Ampat. Wcześniej podobny związek postulował R. Blust (1978), analizując dane z dwóch języków Raja Ampat (ma’ya i matbat, pozostałych nie uwzględnił w swoich rozważaniach)[28]. Ethnologue umieszcza w tej grupie język irarutu[29], o niejasnej przynależności genetycznej[30][31]. Nierozstrzygnięty pozostaje także status sąsiedniego języka kuri[19][32].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.