Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grzegorz Cambłak także Grzegorz Camblak, Grigorij Cambłak[1] (bułg. Григорий Цамблак, Grigorij Cambłak; ur. ok. 1362 w Tyrnowie, zm. 1419/1420 w Kijowie) – bułgarski mnich i pisarz, w latach 1415–1420 metropolita kijowski. Przedstawiciel tyrnowskiej szkoły piśmiennictwa.
Metropolita kijowski, halicki i całej Rusi | ||
Grzegorz Cambłak na Soborze w Konstancji | ||
| ||
Kraj działania | ||
---|---|---|
Data i miejsce urodzenia |
ok. 1362 | |
Data i miejsce śmierci |
1419/1420 | |
Metropolita kijowski | ||
Okres sprawowania |
1415–1420 | |
Wyznanie | ||
Kościół | ||
Inkardynacja | ||
Chirotonia biskupia |
1415 |
Grzegorz Cambłak urodził się około 1362 w arystokratycznej rodzinie tyrnowskiej. Jego stryjem był Cyprian Camblak. Był uczniem Eutymiusza, patriarchy tyrnowskiego, wybitnego pisarza i reformatora. Przez jakiś czas przebywał na górze Athos i w Konstantynopolu. Znał klasztory serbskie, był opatem w klasztorze Visoki Dečani[2][3]. W latach 1401–1406 przebywał jako wysłannik patriarchy Konstantynopola w Mołdawii. Jego siedzibą był wtedy klasztor Neamț. Stamtąd udał się do Moskwy, gdzie opowiadał się za formalnym podziałem metropolii kijowskiej na moskiewską i litewską. W 1406 wielki książę litewski Witold zwrócił się do patriarchy Konstantynopola z żądaniem wyznaczenia nowego metropolity kijowskiego na miejsce rezydującego w Moskwie Focjusza. Twierdził, że wymieniony hierarcha lekceważy zarząd litewską częścią metropolii, rabuje skarbiec metropolii i uciska podległych mu biskupów. Wskazał również Grzegorza jako kandydata na nowego metropolitę, jednak jego żądanie zostało przez patriarchę odrzucone[4].
Poparty przez Jagiełłę i Witolda został w 1415 przez synod duchowieństwa prawosławnego w Nowogródku obrany metropolitą kijowskim[5], wbrew protestom patriarchy Konstantynopola, który ekskomunikował Grzegorza (podobnie uczynił metropolita Focjusz). Godność tę pełnił do śmierci w 1420[6]. Oznaczało to faktyczne powołanie autokefalicznej metropolii litewskiej (lub litewsko-ruskiej), nieuznane przez Konstantynopol[4]. Witold oczekiwał następnie, że Grzegorz odegra aktywną rolę w zawarciu unii kościelnej między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym na ziemiach litewskich[7].
W 1418 jako przedstawiciel duchowieństwa rusko-litewskiego wziął udział w obradach soboru w Konstancji[5]. Z inicjatywy króla Władysława wystąpił z propozycją unii Kościołów prawosławnego i katolickiego. Wystąpienie jego, jakkolwiek wywołało wielkie wrażenie na zebranych, nie przyniosło trwałych rezultatów, Grzegorz wzywając do jedności, podnosił jednocześnie, że można ją osiągnąć jedynie na drodze porozumienia z patriarchą Konstantynopola, podczas gdy na zachodzie widziano ją raczej jako wynik podporządkowania się metropolity papieżowi. Dodatkowo pozycję jego osłabiał fakt, że w tym czasie patriarcha Konstantynopola popierał metropolitę kijowskiego Focjusza rezydującego w Moskwie[8]
Zmarł prawdopodobnie zimą 1419/1420 po powrocie do Kijowa. Według kronik mołdawskich wrócił do klasztoru Neamț gdzie zmarł ok. 1450[9].
Grzegorz Cambłak był autorem mów pochwalnych i panegiryków. W latach 1415–1418 napisał w Kijowie, najlepszą ze swych mów, Pochwałę Eutymiusza, utrzymaną w stylu splatania słów, choć pokrewną gatunkowo biografii. W Pochwale znalazł się barwny opis oblężenia Tyrnowa przez Turków, pożegnanie patriarchy Eutymiusza z ludnością miasta i dramatyczne sceny, jakie nastąpiły po zdobyciu bułgarskiej stolicy przez Turków[10][5]. Wielkim uznaniem cieszyły się napisane przez Grzegorza eulogie świętych, których pozostawił po sobie ponad 20. Szczególną wartość ma jego Żywot Stefana Deczańskiego, króla serbskiego, który zginął śmiercią męczeńską w I połowie XIV wieku[2][3].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.