Dyskusja wikiprojektu:Czy wiesz/ekspozycje/2023-11-21

1 (Reforma ortografii języka niemieckiego z 1996 roku)

…która litera była ofiarą reformy niemieckiej ortografii?

Reforma ortografii języka niemieckiego (1996) (dyskusja)
	Archiwalna nominacja do CzyWiesza (sprzed 2024 roku)
źródła	ilustracje	autor(ka)	wstawił(a)	sprawdzone przez
+	2	Kicior99	Kicior99	Jamnik z Tarnowa Żyrafał Marencja Filipny

kićor _=^^= 19:44, 25 paź 2023 (CEST) @Kicior99 Niektóre zdania są niezrozumiałe, np.:

• Wprowadzenie nowej pisowni wywołało z początku zamieszanie, zwłaszcza w przypadku rozróżnienia dass łączący zdania podrzędnie złożone od das, który jest rodzajnikiem
• Wprowadzono jednak nowe reguły, które doprowadziły do zwiększenia liczby wyrazów traktowanych rzeczownikowi i tym samym rozpoczynające się wielką literą
• Zmieniono pisownię wyrażeń złożone z liczb i słów wprowadzając łącznik między obiema częściami

Hoa binh (dyskusja) 20:09, 25 paź 2023 (CEST)

• @Hoa binh Dzięki. Poprawione. Takie są skutki jeśli się tłumaczy z niemieckiego a jednocześnie mówi po angielsku :D Pzdr kićor _=^^= 20:21, 25 paź 2023 (CEST)
• "Zmieniono pisownię rzeczowników Recht, Leid, Pleite i Schuld z czasownikami, poza czasownikami posiłkowymi sein, bleiben i werden. Die Firma geht Pleite – firma plajtuje. Du hast Recht – masz rację. Es tut mir Leid – przykro mi." - to nowy zapis? Jak zapisywano te przykłady wcześniej? (nie podpisałem się, uzupełniam - Żyrafał (Dyskusja) 13:34, 26 paź 2023 (CEST))

  Faktycznie było niejasne. Poprawiłem, dzięki @Żyrafał

  Es tut mir leid, aber du hast nicht Recht/recht. W artykule podana jest informacja, że w 2006 cofnięto pewne zmiany i wymienione są przykłady: Bankrott gehen → bankrottgehen, Pleite gehen → pleitegehen. I to się zgadza. Ale stoi to w niezgodzie z innym fragmentem z artykułu, że używa się „Die Firma geht Pleite – firma plajtuje zamiast dotychczasowego Die Firma geht pleite”. Tak rzeczywiście pisał Bęza w publikacji z 1999. Ale to już nieaktualne za sprawą poprawek do tej reformy właśnie z 2006. Teraz traktuje się go jako rozdzielnie złożony czasownik pleitegehen, więc Die Firma geht pleite (małą literą). Ale: Die Firma macht Pleite. Die Firma ist pleite. Podobnie z czasownikiem złożonym leidtun, więc es tut mir leid (małą literą).

  Jest przykładowo Rad fahren (jeździć na rowerze), Ski fahren/laufen (jeździć na nartach), ale eislaufen (jeździć na łyżwach; ich laufe eis), choć początkowo reforma wprowadziła ortografię Eis laufen. Podobnie kopfstehen (die Welt steht kopf) zamiast Kopf stehen, ale obowiązuje zapis dużą literą w zwrocie: auf dem Kopf stehen. Żeby jeszcze bardziej pokomplikować, to w niektórych przypadkach poprawna jest i duża, i mała litera. Do takich przykładów należy Recht/recht haben, czy też achtgeben = Acht geben. Macedo (dyskusja) 19:16, 29 paź 2023 (CET)

Kuku, bardzo dobre hasło. Marencja (dyskusja) 22:47, 26 paź 2023 (CEST)

• Na pewno dobry tytuł? W przypadku np. Reforma administracyjna w Polsce (1999) mamy w tytule rok wprowadzenia, a nie rok ogłoszenia zmian.
• W sekcji historia przeskok z 1901 r. do lat 60. XX w., a następnie powrót do 1944 r. Może dałoby się to jakoś tak ująć, żeby wydarzenia były omówione chronologicznie?
• Wstawka o reformie z 1901 r. w drugim akapicie wydaje mi się zbędna - było już o niej napisane w akapicie 1.
• Była to pierwsza reforma niemieckiej pisowni od roku 1901. Podczas konferencji ustalono wtedy po raz pierwszy w historii języka zasady ortografii; w XX wieku były one uwzględniane przez słownik Dudena. - o co dokładnie chodzi? Inne słowniki zmian nie uwzględniły? I czemu pisze, że zmiany zostały uwzględnione w XX w., w XXI w. już nie były uwzględniane? Filipny_dyskusja 15:21, 27 paź 2023 (CEST)

1. Słownik Dudena do lat 90. XX w. był rządowo ustanowionym słownikiem normatywnym – co było gdzie indziej, nie jest wiążące, nawet w popularnym słowniku Wahriga. Poza tym chodzi tylko o Chronologia poprawiona. Reszta jest dobrze i nie poprawię. Poza tym w niemieckim – i nie tylko – piśmiennictwie reforma oznaczana jest datą 1996, nie ma co robić chaosu @Filipny kićor _=^^= 21:46, 28 paź 2023 (CEST)

@Kicior99 Dziękuję za interesujący i potrzebny artykuł, jednak dobrze byłoby jeszcze wyjaśnić kilka spraw:

• „Podczas konferencji ustalono wtedy po raz pierwszy w historii języka zasady ortografii” – przydałoby się określić, że chodzi tu o konferencję ortograficzną w Berlinie (więcej tu)
• „zamianę dwuznaku ei przez ai” – źródło podaje coś odwrotnego Statt ai sollte es nur noch ei geben - keiser...
• „Reforma została przyjęta przez wszystkie kraje niemieckojęzyczne na mocy porozumienia wiedeńskiego – spotkania językoznawców z tych krajów” – porozumienie to nie spotkanie, raczej chodzi tu o postanowienia konferencji wiedeńskiej z lipca 1996 roku...
• „Jako odpowiedź na zmasowaną krytykę opracowano „rady w sprawie ortografii niemieckiej” (Rats für deutsche Rechtschreibung)” – dobrze byłoby to sprawdzić – w 2004 roku powołano radę – instytucję ([der] Rat für deutsche Rechtschreibung), co to za „rady w sprawie ortografii niemieckiej”? Deutsche Rechtschreibung, Regeln und Wörterverzeichnis to raczej więcej niż tylko poradnik, skoro podaje oficjalne zasady i przepisy... Więcej tu.
• „Argumentowano, że wprowadzenie nowych zasad jest zbyt drogie, sama reforma jest zbędna i bolesna. Niektórzy nauczyciele niemieckiego odmawiali nauczania nowych zasad w szkole.” – podane na podstawie artykułu z deutschlandfunk.de, ale źródło to odnosi się do konkretnej krytyki jednego nauczyciela – Friedricha Denka, który użył sformułowań „überflüssig [...]”, „teuer” i „schmerzhaft” i odmawiał nauczania nowych zasad w szkole. Czy można zatem na podstawie tego źródła, przytaczającego jedynie postawę Denka, uogólniać że „argumentowano” czy „niektórzy nauczyciele odmawiali”?

Generalnie, artykuł, tym bardziej, że ubiega się o status Dobrego Artykułu, zyskałby na podparciu podanych informacji pozycjami akademickimi, a nie dziennikarskimi (Spiegel, ZDF, Deutschlandfunk...) czy materiałami z portalu prywatnej szkoły nauki języka niemieckiego (Learn German Online)...

Z poważeniem. 2A02:2788:1028:4B3:C95B:54C6:F340:4DF6 (dyskusja) 19:21, 29 paź 2023 (CET)

• Dziękuję za życzliwe uwagi, Poprawione. Faktycznie raz się kropnąłem w tłumaczeniu – za mały druk, prawie ślepy jestem. Co do źródeł akademickich – korzystałem z tego co miałem, natomiast (jako były dziennikarz) uważam, że akurat reakcje itp. najlepiej opisuje prasa, bo to rzeczy o charakterze newsowym. Postaram się jeszcze poszukać, jedno dobre źródło sami podesłaliście :) kićor _=^^= 19:50, 29 paź 2023 (CET)
• W artykule jest zdanie „Reforma została przyjęta przez wszystkie kraje niemieckojęzyczne na mocy konwencji wiedeńskiej”, które jest sprzeczne ze wstępem, gdzie jest mowa o Austrii Niemczech i Szwajcarii. Zatem, czy tu mowa jest tylko o tych trzech państwach, czy o wszystkich państwach niemieckojęzycznych (a zatem jeszcze Liechtenstein, Luksemburg i Belgia), a może jeszcze o Włoszech (na co wskazuje zapis „ustanowiono również okres przejściowy dla Austrii i Tyrolu do 31 lipca 2008”). Warto to doprecyzować. Aotearoa dyskusja 19:42, 30 paź 2023 (CET)
• Dziękuję za wszystkie poprawki i wyjaśnienia. Jeszcze jedna rzecz: w zdaniu „Reforma w roku 1996 była przygotowywana i opracowywana przez Radę Ortografii Niemieckiej (Rat für deutsche Rechtschreibung) przez 10 lat”, chyba raczej chodzi o komisje eksperckie (jak podaje źródło) a nie o radę, która powstała dużo później w 2004 roku. 2A02:2788:1028:4B3:F48D:CEF4:1D7F:D7C7 (dyskusja) 15:55, 2 lis 2023 (CET)
• @Aotearoa Poprawione. Chodzi o Niemcy, Austrię i Szwajcarię. Poprawiono również inne niedociągnięcia. Za uwagi dziękuję. kićor _=^^= 19:30, 5 lis 2023 (CET)

  @kicior99, a o co chodzi z tym Tyrolem? Zdanie "ustanowiono również okres przejściowy dla Austrii i Tyrolu do 31 lipca 2008" wprowadza pewne zamieszanie – czy chodzi o cały Tyrol, czyli też jego włoską część (ale o Włoszech nie ma w artykule mowy, więc wątek taki należałoby rozbudować), czy tylko o Tyrol austriacki (wtedy jednak wymienianie Tyrolu w ciagu z Austrią traci sens, skoro samo wymienienie Austrii oznacza uwzględnienie całego obszaru państwa, czyli wraz z Tyrolem austriackim) Aotearoa dyskusja 10:51, 6 lis 2023 (CET)

  Niestety, źródło, którym jest słownik dydaktyczny Ponsa z dość syntetycznym artykułem, w którym masę treści zawarto na mniej niż stronie :( Niestety żadne inne źródło nawet nie wspomina o Tyrolu. Postaram się dowiedzieć więcej, bo, jak pewnie wiesz, sprawy językowe żywotnie mnie interesują. @Aotearoa kićor _=^^= 17:45, 6 lis 2023 (CET)

3 (Lubniewsko)

…w jakim celu objęto ochroną obszar jeziora Lubniewsko?

Lubniewsko (dyskusja)
	Archiwalna nominacja do CzyWiesza (sprzed 2024 roku)
źródła	ilustracje	autor(ka)	wstawił(a)	sprawdzone przez
+	2	Cyku new	Cyku new	Emptywords Carabus mpn

Cyku new (dyskusja) 15:10, 4 lis 2023 (CET)

3 (Mięsień odwodziciel palucha)

…czym prócz odwodzenia zajmuje się odwodziciel palucha?

Mięsień odwodziciel palucha (dyskusja)
	Archiwalna nominacja do CzyWiesza (sprzed 2024 roku)
źródła	ilustracje	autor(ka)	wstawił(a)	sprawdzone przez
+	1	Salicyna	Mpn	mpn Pomponick Kenraiz

Mpn (dyskusja) 12:22, 11 lis 2023 (CET)

• Warto uściślić, że chodzi o mięsień szkieletowy (poprzecznie prążkowany) zależny od naszej woli, po drugie wyjaśnić co to znaczy odwodzenie palucha (na zewnątrz, od innych palców stopy) oraz podać, który mięsień jest jego antagonistą (musculus adductor hallucis). Znalazłam te informacje w artykule na innej Wikipedii. Pomponick (dyskusja) 14:59, 11 lis 2023 (CET)

  Dodałam link do odwodzenia. Wszystkie mięśnie kończyn są mięśniami poprzecznie prążkowanymi, nie wydaje mi się by było konieczne w każdym haśle o mięśniu to dodawać. Jeżeli uważasz inaczej – śmiało edytuj.... Salicyna (dyskusja) 19:50, 11 lis 2023 (CET)

  Widzę, że mięśnie poprzecznie prążkowane pojawiły się jednak w artykule... Kenraiz (dyskusja) 00:39, 19 lis 2023 (CET)

4 (Gerard Ranoszek)

…ile minut potrzebował Gerard Ranoszek aby nocą zestrzelić dwa bombowce Luftwaffe?

Gerard Ranoszek (dyskusja)
	Archiwalna nominacja do CzyWiesza (sprzed 2024 roku)
źródła	ilustracje	autor(ka)	wstawił(a)	sprawdzone przez
+	1	w2k2	w2k2	Zala PawelDS Cyku_new

w2k2 (dyskusja) 22:12, 12 lis 2023 (CET)

2 (Discoxenus hirsutus)

…czyje gniazda, bo nie własne, zasiedla chrząszcz Discoxenus hirsutus?

Discoxenus hirsutus (dyskusja)
	Archiwalna nominacja do CzyWiesza (sprzed 2024 roku)
źródła	ilustracje	autor(ka)	wstawił(a)	sprawdzone przez
+	0	Carabus	Mpn	mpn Jamnik z Tarnowa Salicyna

Mpn (dyskusja) 18:52, 16 lis 2023 (CET)