Demon ruchu

Demon ruchu – zbiór nowel fantastycznych Stefana Grabińskiego wydany w 1919.

Demon ruchu

Okładka zbioru opowiadań Demon ruchu, 1919
Autor	Stefan Grabiński
Typ utworu	nowele
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa-Kraków
Język	polski
Data wydania	1919
Wydawca	Księg. J. Czernecki, dawniej Księg. Spółki Wyd. Polskiej

Składają się na niego opowieści grozy, osnute wokół tematyki kolejowej (dworce, dróżnicy, konduktorzy, maszyniści). Bohaterowie traktują swój zawód jako rodzaj posłannictwa, rytuału czy kultu. W utworach są obecne niewytłumaczalne zjawiska, katastrofy, zabłąkane pociągi, tajemnicze depesze, dziwne stacje, ślepe tory. W zjawiskach tych przejawia się „demon ruchu” nadający światu techniki rysy irracjonalne.

Pierwsze wydanie zbioru obejmowało 9 opowiadań: „Maszynista Grot”, „Błędny pociąg” (Legenda kolejowa), „Demon ruchu”, „Smoluch”, „Wieczny pasażer” (Humoreska), „W przedziale”, „Sygnały”, „Ślepy tor”, „Ultima Thule”. Następną edycję, która ukazała się w 1922 roku, uzupełniono o trzy kolejne nowele: „Głucha przestrzeń (Ballada kolejowa)”, „Fałszywy alarm”, „Dziwna stacja (Fantazja przyszłości)”. Została dodana także Przedmowa Józefa Jedlicza.

Autor planował także trzecie wznowienie zbioru. W liście do Kazimierza Czachowskiego z 23.02.1931 roku pisze: „Zwłaszcza radbym przeprowadzić nowe, zwiększone o 2 nowele, wydanie Demona ruchu”. Pierwszą z nowel były Engramy Szatery (opublikowane pierwotnie w „Naokoło świata”, 1926, nr 28, s. 19–42), drugą natomiast Przypowieść o krecie tunelowym. (Epilog do „Demona Ruchu“) (opublikowana w dodatku literackim „Polonia” – 1926, nr 141, s. 11–13; 147, s. 12–13; 154, s. 11–12; 161, s. 12).

Bibliografia

• Grzegorz Gazda: Dwudziestolecie międzywojenne. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2008, s. 49–50. ISBN 978-83-7420-110-0.
• Jerzy Kwiatkowski: Dwudziestolecie międzywojenne. Wyd. III - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 242–243, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13851-6.
• Katalogi Biblioteki Narodowej. [dostęp 2015-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-06)].
• Adrian Mianecki. Stefan Grabiński, Przypowieść o krecie tunelowym (Epilog do „Demona ruchu”) (wstęp i opracowanie A. Mianecki). „Litteraria Copernicana”. 1(11)/2013, s. 249–261, 11 2013. ISSN 1899-315X.