Krótkonosek sfinksowy[17] (Cynopterus sphinx) – gatunek ssaka z podrodziny Cynopterinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).
Szybkie fakty Domena, Typ ...
Krótkonosek sfinksowy
Cynopterus sphinx[1] |
(Vahl, 1797) |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Infragromada |
łożyskowce |
Rząd |
nietoperze |
Podrząd |
rudawkokształtne |
Rodzina |
rudawkowate |
Podrodzina |
Cynopterinae |
Plemię |
Cynopterini |
Gatunek |
krótkonosek sfinksowy |
Synonimy |
- Vespertilio sphinx Vahl, 1797[2]
- Vespertilio fibulatus Vahl, 1797[3]
- Pteropus pusillus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803[4]
- Pteropus marginatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1810[5]
- Pachysoma brevicaudatum[uwaga 1] Temminck, 1837[6]
- Pachysoma Scherzeri[uwaga 2] Fitzinger, 1861[7]
- Cynopterus marginatus var. Pachysoma scherzeri Zelebor, 1868[8]
- Cynopterus marginatus Var. Ellioti J.E. Gray, 1870[9]
- Cynopterus angulatus G.S. Miller, 1898[10]
- Cynopterus pagensis G.S. Miller, 1906[11]
- Cynopterus sphinx gangeticus K. Andersen, 1910[12]
- Cynopterus babi Lyon, 1916[13]
- Cynopterus sphynx[uwaga 3]: Sody, 1933[14]
|
|
Podgatunki |
- C. s. sphinx (Vahl, 1797)
- C. s. angulatus G.S. Miller, 1898
- C. s. babi Lyon, 1916
- C. s. pagensis G.S. Miller, 1906
- C. s. scherzeri Zelebor, 1869
- C. s. serasani Paradiso, 1971[15]
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[16] |
|
Zasięg występowania |
|
|
|
Zamknij
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1797 roku duńsko-norwesko botanik i zoolog Martin Vahl nadając mu nazwę Vespertilio sphinx[2]. Holotyp pochodził z Tarangambadi, w Tamilnadu, w Indiach[18].
Podgatunek scherzeri może być odrębnym gatunkiem, a podgatunek babi może być spokrewniony z C. nusatenggara[19]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[19]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Więcej informacji Podgatunek, Oryginalna nazwa ...
Podgatunek |
Oryginalna nazwa |
Autor i rok opisu |
Miejsce typowe |
C. s. angulatus |
Cynopterus angulatus |
G.S. Miller, 1898 |
Trang, Thajlandia[20]. |
C. s. babi |
Cynopterus babi |
Lyon, 1916 |
Pulau Babi, 17 mi (27 km) na południowy wschód od wyspy Simeulue, prowincja Aceh, Sumatra, Indonezja[21]. |
C. s. pagensis |
Cynopterus pagensis |
G.S. Miller, 1906 |
Północna Pagai, Sumatra Zachodnia, Indonezja[22]. |
C. s. scherzeri |
Cynopterus marginatus var. Pachysoma scherzeri |
Zelebor, 1868 |
Kar Nikobar, Nikobary[23]. |
C. s. serasani |
Cynopterus sphinx serasani |
Paradiso, 1971 |
wyspa Serasan, Wyspy Natuna, Wyspy Riau, Indonezja[24]. |
Zamknij
Etymologia
- Cynopterus: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; πτερον pteron „skrzydło”[25].
- sphinx: Sfinks (gr. Σφιγξ Sphinks, łac. Sphinx), mityczny, drapieżny potwór o zróżnicowanym wyglądzie zamieszkujący w Tebach, który zadawał podróżnikom zagadki i rozszarpywał tych, którzy odpowiedzieli niepoprawnie; nie wiadomo dlaczego Vahl wybrał tę nazwę dla nietoperza[26].
- angulatus: łac. angulatus „kanciasty”, od angulus „kąt, róg”[27].
- babi: Babi, zachodnia Sumatra, Indonezja[28].
- pagensis: Północna Pagai, Indonezja[11].
- scherzeri: Karl Ritter von Scherzer (1821–1903), austriacki podróżnik, dyplomata, przyrodnik, brał udział w ekspedycji Novara w latach 1857–1859[8].
- serasani: Serasan, Wyspy Natuna, Indonezja[15].
Krótkonosek sfinksowy występuje w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej zamieszkując w zależności od podgatunku[19]:
- C. sphinx sphinx – subkontynent indyjski na południe od podnóża Himalajów od doliny rzeki Indus w Pakistanie na wschód do granicy z Mjanmą, w tym Nepal, Bhutan, cały obszar Indii (z wyjątkiem pustyni Thar), Bangladesz, Sri Lanka oraz Andamany i Nikobary (z wyjątkiem wyspy Kar Nikobar).
- C. sphinx angulatus – południowo-wschodnia Azja od zachodniej Mjanmy na wschód przez południową Chińską Republikę Ludową, w tym wyspa Hajnan, i na południe do północnej części Półwyspu Malajskiego i Sumatry, południowego Borneo, zachodniej Jawy, Bali, zachodniej Sumbawy i południowego Celebes; występuje też prawdopodobnie na wyspie Lombok. Zapisy z wyspy Sangeang wymagają potwierdzenia.
- C. sphinx babi – wyspa Babi, u północno-zachodnich wybrzeży Sumatry.
- C. sphinx pagensis – Wyspy Batu (Tanahmasa i Tanahbala) i Wyspy Mentawai (Siberut, Sipora, Północna Pagai i Południowa Pagai).
- C. sphinx scherzeri – wyspa Kar Nikobar.
- C. sphinx serasani – Wyspy Natuna (Natuna Besar i Serasan).
Długość ciała (bez ogona) 89–109 mm, długość ogona 13–18 mm, długość ucha 19–23 mm, długość tylnej stopy 14,5–20,5 mm, długość przedramienia 67–76 mm; masa ciała samic 28–70 g, samców 34–53 g[29].
Siedliskiem gatunku są lasy tropikalne. Krótkonosek sfinksowy żyje w koloniach, liczących od 3 do 7 i więcej osobników tej samej płci. Kolonie nietoperzy znajdują schronienie w namiotach utworzonych z liści palm, przede wszystkim Borassus flabellifer, Areca catechu, Polyalthia longifolia, Vernonia scandens[30]. Gatunek owocożerny, nietoperze odżywiają się również kwiatami i liśćmi drzew owocowych[31].
Rozród
Krótkonosek sfinksowy jest gatunkiem poligynicznym. Niedawno zaobserwowano, że samice tego gatunku podczas kopulacji często liżą podstawę prącia samców. Zasugerowano, że zachowanie to przedłuża czas kopulacji i zwiększa prawdopodobieństwo zapłodnienia samicy[32]. Nietoperze tego gatunku rozmnażają się dwukrotnie w ciągu roku, z każdej ciąży rodzi się jedno młode. Matka opiekuje się młodym przez 45-50 dni[33].
Krótkonoski sfinksowe mogą powodować istotne szkody upraw drzew owocowych. Są potencjalnym wektorem wirusa japońskiego zapalenia mózgu[34].
Niepoprawna późniejsza pisownia Vespertilio sphinx Vahl, 1797.
G.S. Miller. Seven new Malayan bats. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 19, s. 62, 1906. (ang.).
P.P. Bates P.P., S.S. Bumrungsri S.S., S. Molur & C.S.M.& C. Srinivasulu S. Molur & C.S.M.& C., Cynopterus sphinx, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 79. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cynopterus sphinx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-05].
B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 388. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 64–65. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
Balasingh J, Koilraj J, Kunz TH. Tent Construction by the Short-nosed Fruit Bat Cynopterus sphinx (Chiroptera: Pteropodidae) in Southern India. „Ethology”. 100 (3), s. 210–229, 1995. DOI: 10.1111/j.1439-0310.1995.tb00326.x.
K Banerjee, MA Ilkal, PK Deshmukh. Susceptibility of Cynopterus sphinx (frugivorus bat) Suncus murinus (house shrew) to Japanese encephalitis virus. „Indian J Med Res”. 79, s. 8-12, 1984. PMID: 6327512.
Identyfikatory zewnętrzne
(
takson):