Cmentarz ewangelicki w Radomiu

Cmentarz ewangelicki w Radomiu – cmentarz ewangelicki parafii luterańskiej w Radomiu, położony przy zbiegu ulic Kieleckiej i Wolanowskiej w Radomiu.

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Radomiu

nr rej. 173/A/82 z 3 maja 1982 r.
Brama cmentarna
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Adres	ul. Kielecka
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	luteranizm
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	1833
Położenie na mapie Polski Cmentarz ewangelicko-augsburski w Radomiu
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz ewangelicko-augsburski w Radomiu
Położenie na mapie Radomia Cmentarz ewangelicko-augsburski w Radomiu
51°24′10″N 21°06′56″E

Historia

Powstał we wrześniu 1833, a więc siedem lat po erygowaniu radomskiej parafii luterańskiej. Został utworzony na gruntach podarowanych parafii przez niejakiego Szmidta. W 1834 cmentarz został otoczony fosą i obsadzony drzewami. W 1839 wybrukowano wjazd. W latach 1857–1858 ogrodzony został murem, który poświęcono w 1860. W tym samym czasie powiększono nieznacznie teren cmentarza. W latach osiemdziesiątych XIX wieku cmentarny mur był remontowany. W 1893 na gruntach odkupionych od niejakiego Bogackiego powstał dom grabarza. W 1902 Ewa Reich ufundowała dzwon, który zawieszono na bramie wjazdowej. W latach 1902–1904 uporządkowano układ przestrzenny cmentarza i cmentarny drzewostan.

W 1915 podczas deportacji mieszkańców miasta pochodzenia niemieckiego w głąb Imperium Rosyjskiego miejscowy margines zdewastował cmentarz, włamując się do grobów. W czasie I wojny światowej pochowano na cmentarzu 112 żołnierzy-ewangelików służących w armii niemieckiej i austro-węgierskiej.

W 1926 odprawiono na cmentarzu nabożeństwo z okazji jubileuszu stulecia parafii. W 1934 podwyższono mur otaczający cmentarz.

Brak bliższych wiadomości na temat losów cmentarza podczas II wojny światowej. W 1977 przeprowadzono inwentaryzację cmentarza. W 1981 dokonano zorganizowanej kradzieży nagrobków, a rok później, 3 maja 1982, cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. W 2004 rozpoczęto rozbiórkę domku grabarza, jako nienadającego się do remontu. W 2005 wyremontowano mur cmentarny i ponownie uporządkowano drzewostan. W 2007 lub 2008 dokonano ponownej inwentaryzacji.

Układ i stan zachowania cmentarza

Cmentarz o nieregularnym kształcie podzielony jest na niewielkie kwatery, w których znajduje się po kilka, kilkanaście grobów. Taki układ pochodzi z lat pięćdziesiątych XIX wieku.

Cmentarz jest zachowany w dość dobrym stanie. Dzięki akcjom porządkowym organizowanym przez parafię od lat osiemdziesiątych XX wieku, w których brali udział wolontariusze z kraju i zagranicy, a także dzięki objęciu cmentarza opieką przez uczniów radomskiego Zespołu Szkół Ekonomicznych, inspirowanych przez nauczycielkę Bożenę Ziętek, nekropolia jest czysta i uporządkowana. Na cmentarzu znajduje się obecnie 269 grobów, z których 81 jest zupełnie zniszczonych. Nagrobki na cmentarzu były wykonywane przez radomskich rzemieślników, lecz również przez zakłady z Warszawy i Lublina. Nagrobki wykonano z piaskowca, żeliwa, granitu i innych materiałów.

Pochowani na cmentarzu

• Arnekkerowie - rodzina aptekarzy
• Anna Brandt
• August Brusendorf - nauczyciel
• Buffowie - rodzina przemysłowców
• Ludwik Teodor Coppe - dyrektor stacji telegrafu
• Długołęccy - rodzina przemysłowców
• Adolf Frick (zm. 1874) - aptekarz
• Gainowie - rodzina przemysłowców
• Bronisław Hassenbein - prawnik
• Juliusz Karol Hempel - nauczyciel
• Edward Herbst - kupiec
• Samuel Hoppen, Karol Franciszek Hoppen - aptekarze
• Karschowie - rodzina przemysłowców
• Keplerowie - rodzina przemysłowców
• Kindtowie - rodzina przemysłowców
• Juliusz Krause - duchowny
• Kuntzowie - rodzina przemysłowców
• Karol Liebich - lekarz
• Liederowie - rodzina przemysłowców
• Lorentzowie
• Łagodzińscy - rodzina aptekarzy
• Marxowie - rodzina aptekarzy
• Gustaw Kazimierz Marx - lekarz
• Kazimiera Marx - nauczycielka
• Metzgerowie - rodzina przemysłowców
• Adolf Minde - właściciel ziemski
• Pentzowie - rodzina aptekarzy
• Alfons Pinno - architekt
• Czesław Michał Pławski - generał
• Władysław Roguski - prawnik
• Rösslerowie - rodzina przemysłowców
• Julian Schniersztein - lekarz
• Władysław Schummer - obywatel ziemski
• Skibińscy - rodzina przemysłowców
• Adolf Spetch - właściciel ziemski
• Antoni Szulc - urzędnik Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej
• Adolf Tochterman - lekarz
• Henryk Tochterman - duchowny
• Wickenhagenowie - rodzina przemysłowców
• Otton Wüstehube - pastor
• Ludwik Zerx - właściciel ziemski

Bibliografia

• SebastianS. Piątkowski SebastianS., Radom - zarys dziejów miasta, Radom: Społeczny Komitet Ratowania Zabytków, 2000, ISBN 83-914912-0-X. Brak numerów stron w książce
• Radom. Szkice z dziejów miasta, red. Jerzy Jędrzejewicz, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1961
• Nekropolie Radomia. Fotografie Wojciech Stan, red. Marcin Olifiorowicz, Społeczny Komitet Ochrony Zabytkowego Cmentarza Rzymskokatolickiego przy ul. B. Limanowskiego w Radomiu oraz Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2008 ISBN 978-83-7204-728-1